Протојереј-ставрофор д-р Дарко Ѓого е редовен професор на богословскиот факултет „Свети Василиј Острошки“, во Фоча, дел од Универзитетот на Источно Сараево во Босна и Херцеговина, и воедно е Продекан за наука на истиот факултет.
Во неодамнешното интервју за белградскиот весник „Новости“, објавено на 13 октомври годинава, тој говори за дел од современите искушенија и предизвици со кои Православната црква се соочува во денешно време: Најавата на Цариградскиот патријарх Вартоломеј за заедничка прослава со Римокатоличката црква на Велигден идната година, состојбата со црквата во Украина и др.
Во продолжение ова интервју го пренесуваме во целост.
– Какви амбиции задоволува папата, а какви амбиции има патријархот Вартоломеј, со залагањето за Унија и создавање на нова синкретистичка црква?
– Присуствуваме на глобален процес. Од една страна е папата Франциск, кој очигледно се обидува да ја растегне римокатоличката теологија, етика и социјална практика за таму да се најде место за сето она што на колективниот Запад се емитува како т.н. нова нормалност. Патријархот Вартоломеј се однесува сосема слично, понекогаш дејствувајќи лично или преку поистакнатите епископи на Фанар. Поглаварите и на првиот и на вториот Рим паралелно настојуваат да ги прикажат своите заедници како компромисни, модерни, толерантни, па дури и прогресивни и прилагодливи, ако е потребно, дури и на штета на традиционалниот етос и на елементарната христијанска обѕирност. Интересно е, сепак, што сиот овој напор на Ватикан и Фанар, да прикажат некакво постмодерно лице, не е придружен со намалување на амбициите за владеење над другите христијани.
Ниту папата Франциск ја ревидирал теологијата за непогрешливост на папата кога зборува во име на Црквата – колку и да дава релативистички изјави за важни етички прашања – ниту патријархот Вартоломеј се воздржувал од амбициите да биде своевиден источен папа, туку најмногу се обидуваше да се постави како единствен арбитер и единствена инстанца во црковните спорови. Така дојдовме до една навидум парадоксална ситуација: и Ватикан и Фанар постојано негуваат за себе слика како за глобални, модерни, нежни, толерантни заедници кои не ја поседуваат вистината, но истите тие два центра сè уште бараат верниците да им се покоруваат, дури и ако ја согледуваат погубноста или барем блуткавоста на таа постмодернизација на христијанството.
– Како, од гледна точка на двомилениумската историја на Црквата, го толкувате фактот дека заедничкото празнување на Велигден и средбата на двајцата поглавари е договорена токму во годината на одбележување на 1700-годишнината од Првиот Вселенски Собор?
– Никејскиот јубилеј е само повод да се реализира проектот „единство без оглед на разликите“, но тој проект постои одамна. Од една страна, тој е условен од чувството на Ватикан дека традиционално римокатоличките земји во Латинска Америка и Европа веќе не можат да носат католички предзнак, па, како и во 17 век, загубите предизвикани од еден цивилизациски земјотрес се обидуваат да ги надоместат со продор на Исток. Патријархот Вартоломеј и целиот проект на Православието според стандардите на колективниот Запад, на „единството со Рим“ гледаат како на отстранување на стигмата на источњаци, конечна асимилација во Западот, но и можност на другите помесни цркви да им се наметне изборот – или да ја прифатат одлуката на Фанар како одлука на целата Православна црква или да го прекинат единството со нив (за што во Фанар се проценува дека на помалите цркви им недостасува сила).
– Дали легализирањето на Киевската патријаршија беше услов за создавање на една псевдохристијанска религија? Зошто Киев – мајката на сите руски градови, беше избран за почеток на создавање на големиот раскол?
– Мислам дека на создавањето на ПЦУ (Православна црква на Украина, заб. прев.) може да гледаме како на локален проект од геополитичко значење, но и како полигон за унија. Имено, Украина како национален проект се роди во умовите на грко-католичкото свештенство: нејзината химна ја компонираше еден унијатски свештеник, најважните борци за Украина, а и соработници на Германците, Бандера и Шухевич, беа деца на унијатски свештеници. Иако мнозинството беше и остана православно, самата идеја за Украина како анти-Москва потекнува од гркокатолици. Во денешните околности, украинскиот национализам уште повеќе е ориентиран кон сентиментот: сите заедно против „москалите“ (погрдно име за Русите, заб. прев.). Ова доведува до случаи на сослужување на „православни“ од редовите на ПЦУ која е потчинета на Фанар со гркокатолици, а потоа тој „локален случај“ може да се истакне како „пример и за другите“.
Да не заборавиме дека повеќето денешни жители на Украина се украинизирани Руси. Ако нив ѝ ги потчинете на ПЦУ, а потоа неа ја доведете во состојба на „само по себе разбирливо“ единство, прво со УГКЦ (Украинската грко-католичка црква), а преку неа и со Ватикан, сте го постигнале она што никој досега не го постигнал.
– Дали од изгласувањето на радикалниот Закон 837, со кој во Украина се забрани „московското православие“, до забраната на православието останува уште само еден чекор?
– Законот 837 претставува чин на пресметка со „московското православие“, иако руското православие, вклучително и значителните карактеристики на она „московското“, во голема мерка е обликувано во Киев и во јужните и западните руски земји. Но, бидејќи и самото Православие ќе мора да заземе став во однос на трансхуманистичките барања да се избришат сите човечки идентитети (освен вештачките, од социјалните лаборатории на Западот), ќе дојдеме до услови кога со закони и притисоци со текот на времето на сличен начин ќе биде забранувано Православието какво што го познаваме. Украина е добар и фрапантен пример, бидејќи воената состојба дозволува луди одлуки, но законите за „родова еднаквост“ и слични проекти со кои се нормативизира една, обично милитантно-либерална општествена агенда, а се прогонува „антипрогресивното“ христијанство – постојат и ќе бидат сѐ почести секаде каде што ќе биде можно.
– Во услови кога е неопходно да се брани канонската и догматска непроменливост на Црквата од Исток, кој е најповикан да настапува во име на светското православие?
– Црквата не е ниту само свештенството, ниту само народот, ниту кој било од нас поединечно. Слободан Владушиќ одлично забележува дека денешниот човек живее во две противречни убедувања: или дека неговиот живот е сосема мал и неважен или дека секој од нас е гениј кој заслужува сè на светот. Така и се однесуваме во црковните прашања. Православието никогаш немало еден глас, дури ни во времињата кога изгледало дека само свети Максим Исповедник или свети Марко Ефески „сами“ ја бранеле Црквата, тие не биле сосема сами. Затоа, не треба да чекаме да се појави некој што ќе ја заврши работата наместо нас, туку да го живееме она што е вечно и вистинито – нашата вера.
– Дали, со бришењето на догматските разлики меѓу православните и римокатолиците, Вартоломеј се откажува од вистинското христијанство?
– Не станува збор само за непризнавање на догматските разлики како некакви реликвии од минатото, теолошки детали – денешниот тренд во постмодерното христијанство (кој го наоѓаме и во официјалниот документ „За животот на светот“ усвоен од Фанар) е таков што се напушта самото разбирање на христијанската вера како единствена вистина за единствениот вистински Спасител на светот, единствената Вистина со голема буква. Тоа е диктат на духот на времето: бидејќи човекот на постхристијанскиот свет не верува дека вистината воопшто постои, тогаш му се нуди едно христијанство како, на пример, веројатност, привлечен пат, можна вистина, но не и Вистината.
Значи: не се работи само за откажување од вистинското христијанство, туку и за откажување од христијанството како Вистина.
– Кој е одговорен за страдањата на шест милиони верници на канонската УПЦ кои не се подготвени да пристапот во сојузот на ПЦУ и Унијата?
– Кога Фанар ѝ го додели томосот за автокефалност на т.н. ПЦУ, расколничките заедници на кои им беше доделен веќе имаа сериозна историја на насилничко однесување и одземање храмови од канонската Црква, а во периодот додека го очекуваа тој томос – есента 2018 година и почетокот на зимата 2019 година, нивните поглавари се закануваа со томосот како начин конечно да ја „преземат“ цела Украина, што тие наскоро и почнаа да го прават. Затоа, прашањето за одговорноста на Фанар не е само канонско-теориско, туку, така да речам, физичко: тие ги легализираа насилните групи, ги поттикнаа да продолжат со насилството, а денес свртуваат глава од насилството.
