Пред кратко време, археолозите и конзерваторите од Европскиот центар за византиски и поствизантиски споменици, со изненадување открија зачувани фрески зад белите ѕидови на храмот „Св. Никола“ во селото Месопотам, во северен Епир, општина Финики, Албанија.
Пред нивните очи се појавија ликови на светители, насликани со јарки бои, на височина од осум метри – нешто што веројатно помогнало да се сочуваат со векови.
Нивното воодушевување било големо, бидејќи фреските не биле познати до сега во истражувањата на споменикот, а како што изјавува директорката на Центарот, Флора Карајани, „вакво нешто не се случува често“.
Според првичните показатели, боите што биле користени за фреските биле добивани од растенија – бидејќи тогаш не постоеле пигменти – и биле многу скапи, што води до претпоставката дека некоја важна личност од тоа време ја финансирала изработката на фреските.
„Обично ги знаеме фреските и вршиме нивна конзервација. Но, кога имаш бели ѕидови и одеднаш под нив се појавуваат ликови и лица, тоа е голема радост и откритие. Тоа не се случи никаде на друго место. На другите споменици надвор од Грција, фреските се веќе познати, ние само одиме да вршиме чистење, зацврстување. Оваа радост на откритието ја доживеавме многу силно во храмот на Свети Никола“, додава таа.
Според градежниот инженер Леонидас Папас, кој има постдипломски студии за реставрација на споменици и кој неколку години бил претседател на „Омониа“, здружението што ги претставува Грците во Албанија, традицијата вели дека манастирот „Свети Никола“ во Месопотам бил изграден за време на цар Константин Мономах (околу 1050 г.).
Во времето на владеењето на Енвер Хоџа, лидерот на Албанија, кое траеше четириесет години, сите објекти на манастирот биле уништени, и само црквата останала исправена како споменик на културата.
На крајот, таа била една од 350-те цркви што биле поштедени, кога со закон била забранета религијата во земјата, и не биле урнати ниту предадени за земјоделска употреба како складишта за жито и други производи.
Конзервацијата на фреските се очекува да продолжи и да заврши до 2026 година, а во сите фази од проектот имало соработка со Институтот за споменици на Албанија, логистичка поддршка од општина Финики, како и поддршка од грчката амбасада во Тирана и генералниот конзулат во Ѓирокастро.
