Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Господ го создал човекот според Својот образ / икона, за да биде вечно жив во прегратката Божја. Господ го создава човекот според Својата вечна идеја, за да му ја подари својата aпсолутна љубов на созданието. Божјата Љубов е бескрајно совршена и чиста; таа се подарува на создаденото човечко битие, кое пак треба да одговори свесно и слободно со својата волја, да ја прифати Божјата идеја и да го оствари планот Божји за вечното сопостоење на созданието во заедница со Творецот и така да се оствари домостројот на спасението кое што го наумил нашиот Творец.
Целта на создавањето и постоењето на целокупната природа е нејзиното спасение, нејзиното вечно сопостоење (коегзистирање) со Творецот. Човекот е создаден како личност, а тоа значи дека има слободна волја со која одлучува. По ова постапно се очекува дека тој, како претставник на севкупната создадена природа, треба свесно, слободно со својата лична волја да се насочи себеси во прегратката Божја, а преку себеси и целата останата природа, која нема лична можност да одлучува. Единствено човекот е личност во природата, од која е створен и која преку себе ќе ја принесе во заедница со Бога преку сопствената лична и слободна волја.
Да напоменеме, секој човек е создаден според волјата Божја за да стане икона Божја што ќе коегзистира во прегратката Божја во вечноста, во совршеноста. Целта на човекот е остварување на заедница со неговиот Творец и постоење во вечноста – во радоста Божја, во совршената убавина Божја, во совршеноста на неземното постоење. Секој човек во својот земен живот онтолошки се изразува во заедницата на постоењето со целокупната природа, а човекот како личност има и основна и насушна потреба да биде во слободна комуникација со другите луѓе.
Покрај фундаменталната потреба како личност да коегзистира со другите луѓе, човекот прави и свои мали заедници на соживот во кои живее. Независно од личните желби и согледувања кои се покажуваат преку изборот на заеднички соживот во малите заедници, целта на човекот останува иста. Секој човек во себе има потенцијал кој му е вроден со создавањето на неговата личност – да ја оствари својата цел. Целта е заедницата со Бог. Секакво друго насочување кое ја промашува целта е по сопствен избор на поединецот. Никако и никогаш не можеме да ја прифатиме лошата идеја дека човекот според своето создавање е избран да има друга цел од основната, фундаменталната Божја цел, а тоа е дека Он, Творецот, го возљубува созданието, и целата природа, и ни подарува совршена вечност.
Монашкиот призив е една специфична, духовно свесна и трезвена волја кај човекот. На самиот почеток призивот се пројавува во човекот како идеја. Со текот на времето, таа идеја започнува сè почесто да се пројавува во мислата на човекот. Идејата започнува да ја распламтува душата на човекот, а човечката енергија станува толку многу разбранувана, што човекот доживува неземна радост. Радоста која е духовна, е толку голема што изобилно го исполнува човечкиот разум со благодатното дејство на Светиот Дух. Преку честото искуство на благодатното дејство на Светиот Дух во душата, разумот и телото, човекот своеволно посакува да Му го посвети својот живот на Господа. Призивот, преку благодатното дејство на Божјата енергија, честопати е несфатлив, та не може да биде опишан. Ние луѓето можеме да го опишеме само она што е овоземно и кое е дел од животното искуство, но она што е трансцендентно (неземно, совршено и вечно), е тешко да се изрази.
Монаштвото, како и останатите призиви и служби во Светата Црква, е втемелено во светотаинскиот живот на Телото Христово. Монаштвото подразбира дека оној што посакува да живее еден светотаински и мистичен живот, во духовна заедница со Господ, треба да се оддалечи од светот. Оддалечувањето од светот е една специфична постапка со која монахот, секако, не може да побегне од реалниот свет и природата во која постои, но, се оддалечува од начинот на претходниот живот што го живеел во светот.
Уште во древните времиња постоеле луѓе кои се заветувале на безбрачност и аскеза. Телесната аскеза подразбира телесен труд кој го оптоварува и умртвува телото со неговите нагони и пориви кои го обременуваат. Но, под умртвување не ја подразбираме смртта на човекот, туку умртвувањето на страстите. Телото со својата животна енергија, природно, во себе, во својот биолошки ритам има разни функции кои, пак, доколку им дозволиме да се пројавуваат со нашето невоздржано хедонистичко служење на нашите нагони и страсти, ќе започнат да ја загрозуваат нашата волја и нашата перцепција на целокупниот живот околу нас. Умствената перцепција, т.е. согледувањето и поимањето на нашето постоење во овој свет, ќе биде загрозено ако се предадеме на слободното служење на нашите страсти. Од човекот зависи дали страстите и нагоните ќе бидат контролирани со нашата волја преку концентрацијата во нашата свест, та трезвеноумно да пристапуваме кон себе и кон целиот свет околу нас, да живееме избалансирано, во соживот со природата.
Уште од древните времиња, старите философи се труделе да ја разберат смислата и суштината на животот. Согледувајќи го животот, тие преку своите анализи, преку личните согледувања на севкупната природа, доаѓаат до заклучокот дека борбата со страстите е навистина потребна. Тие уште од тогаш ни го даваат насочувањето за добриот живот, за совршениот живот, а тоа е дека човекот треба и мора да се воздржува.
Воздржувањето е мајката на добродетелниот живот. Со воздржувањето, со борбата против нагоните, со умртвувањето на страстите, ние свесно се трудиме да се доближиме до Бога – нашиот Творец кој нè очекува во Неговата прегратка. Но, таа наша желба за поврзаност со нашиот Творец е неостварлива доколку живееме во светот служејќи им на своите нагони. Монашката борба против телото не е за да ја доживееме смртта, од причина дека не го сакаме своето тело, својата природа, или целокупната створена материја, туку, преку аскезата, преку одбивањето на страстите, преку воздржувањето, да станеме психички и духовно трезвени и нашето поимање да биде чисто, неоптоварено со телесните страсти.
За да го согледаме Господ, мора да се ослободиме од оковите на телесните желби и да ги пренасочиме нашите биолошки функции, така што преку свесната волја ќе се бориме против угодувањето на своето тело сконцентрирано и внимателно. Потребно е чистотата на нашата умна перцепција, заедно со нашата желба, да бидат свесно поврзани со нашата волја. Светите отци на нашата Света Црква, преку својот опит и преку искуството кое го имале, нè поучуваат дека треба постојано да се трудиме. Но, не можеме самостојно, преку нашата природна сила, само со нашата волја, да го согледаме духовно нашиот Творец. Таа духовна заедница за која говориме и за која сме жедни, се остварува тогаш, кога нашиот Творец позитивно ќе одговори на нашиот трудољубив подвиг. Ние луѓето не можеме самостојно да оствариме заедница со Господ, ако и самиот наш Творец не ни пристапи лично и самоволно со Неговата света волја. Повторуваме и нагласуваме дека заедница со нашиот Бог се остварува само преку воздржување од телесните желби, нагоните и страстите на човекот.
Овој човечки труд наречен аскеза, секогаш се остварува заедно со умносрдечната молитва која духовно нè соединува со Господ. Умносрдечната молитва е нашата основна храна. Таа е благодатна енергија која го осветува битието и го преумува. Божјата енергија, делувајќи на целокупното човечко битие, влијае духовно и психички, но и телесно, преобразувајќи ја човечката страсна волја во бестрасна.
Во Светото Евангелие ни сведочи нашиот Господ, Кој, кога постеше во пустината беше искушуван од лукавиот со предлог да ги претвори камењата во леб, рече: „Човек не живее само од леб, туку и од секој збор што излегува од устата на Бога“. Ете, и во Светото Евангелие го имаме личното сведочење на Богочовекот Исус Христос Кој потврдува дека зборовите Божји се храна за човекот и дека енергијата Божја, благодатта на Светиот Дух нè напојува, слично како што жедната земја очекува дожд за да почне да живее.
За да бидат луѓето вечни, потребен е вечниот Господ. Земната храна е од создадената природа и не може да ни подари вечен живот. Впрочем, самата храна пропаѓа и нема вечност, па не може да ни го подари она што го нема во себе. Единствено Бог има во себе живот и Он му го подарува на возљубениот човек. На друго место, пак, во Светото Евангелие, Господ Исус Христос нè поучува во личната молитва „Оче Наш“ која е наменета за сите нас, па вели: „…лебот наш насушен дај ни го денес…“ Во овој дел на молитвата е суштината за нас луѓето. Во зборовите „насушен“ и „денес“ е содржана суштината која ја бараме. Суштината може да ја интерпретираме на два начина. Првиот е дека нашиот Господ знае колку ни е потребно за секојдневно да преживееме, но и дека не смееме да се грижиме за телесната храна повеќе од потребното. Она што ни е потребно нека ни го подари Господ денес – за да преживееме, а нашата волја свесно ѝ ја потчинуваме на Божјата Волја која промислува за нас. А другиот начин на интерпретација според Светите Отци на нашата Света Црква е, дека нам луѓето денес ни е најпотребно Телото Христово. Зборот „денес“ може да го согледаме низ призмата на Светата Литургија, имено, дека Телото и Крвта на нашиот Господ се даваат денес за вечен живот, за животот во вечниот есхатон (во вечноста и во заедницата со Господ).
Господ Исус Христос преку Својот земен живот нè подучува да не живееме во телесноста на овој земен свет, туку да ја бараме вечноста која ќе ни ја подари Он. Богочовекот Исус е единствениот совршен пример за нас луѓето, Кого треба да Го следиме. Но, да Го следиме означува и да Го подражаваме, учејќи се од Него. Он е патот по којшто треба да одиме, Он е вистината со која треба да живееме и Он е животот што им го подарува на луѓето и на целата природа.
Монашкиот призив е прекрасна идеја која нè упатува кон евангелскиот пат, којшто човекот свесно и слободно, со доверба го прифаќа. Довербата што ја имаме во Господа произлегува од личната вера во Бога. Со надежта што ја имаме во Творецот, преку аскезата што ќе ја чиниме духовно и телесно, со љубовта што ја изразуваме кон Него и кон луѓето, Господ нека ни возврати според Неговото човекољубие, според Неговата многумилостивост, според совршеноста која Го одликува, да ни подари вечен живот. Амин.
Текстот е првично објавен во „Тавор“, списанието на Кумановско-осоговската епархија, број 27 од 2024 година.
