Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Во денешното Свето Евангелие слушнавме дека, некој законик, сакал да Го искушува Господа. Закониците го исполнувале формално и правно Законот Мојсеев, па така постојано се грижеле да не погрешат во никакво правило. Тој, пак, законикот, горд и суетен, невоспитан и лукав, пристапил да Го искушува Господа. Сметал дека многу знае, дека многу научил, дека потполно го исполнувал Законот Божји, па така дрско и безобразно, пристапил, пред народот, да Го искушува Христа.
Мораме, веднаш, на почетокот, да напоменеме, дека и денес постојано, луѓето се самопрогласуваат за високоумни, за мудри, за образовани, за културни, за елоквентни, за повикани да ги искушуваат другите луѓе. И денес луѓето не само што се искушуваат помеѓу себе без причини, туку Го искушуваат Господа постојано. Пркосно го провоцираат Господа. Само поради лудилото кое владее во нив.
Денес, во 21.-от век, во нашиот век во кој што постоиме, се говори за слободното право на човечкото изразување, за човечкото право на глас, а денес луѓето своето лудило го изразуваат постојано, невоздржано, бескрупулозно, агресивно и арогантно, кон светот околу себе. Секако дека, исклучително е правото на секој поединец да биде човек со достоинството кое треба да му биде загарантирано од правен аспект, во заедничките општества. На секој човек, по својот општ, човечки, цивилизациски статус, треба да му припаѓа право на еднаква единка во целокупното човештво. Човекот е човек единствено во заедницата на човештвото. Доколку стане самостоен субјект, тогаш тој се отцепува од целото човештво.
Правото, пак, на човечкото достоинство и статусот на човекот кои му припаѓа во цивилизираните општества, треба да биде на едно високо културно ниво. Доколку човекот смета дека треба да се однесува безобразно, некултурно, негативно и нечовечки, воопшто, тогаш, човекот станува нечовек. Нечовечки е тогаш кога без причина, го негираш светот. Тогаш кога го провоцираш другиот, без причина, воопшто нема никаква смисла. Немаш никакво цивилизациско право да бидеш груб и неосетен кон другите. Правото кое ти припаѓа како човек, треба да го согледуваш, преку почитувањето на другиот. Затоа што другиот си ти. Секој човек е твоето огледало. Секој се огледува, како човек, во другиот човек. Доколку постојано сметаме дека имаме право да го негираме другиот, тогаш и самите себе се негираме.
Денеска, луѓето се самопрогласуваат за авторитети кои имаат улога да бидат критичари кон сè и сешто. Сметам, дека оваа потреба од критицизам кон сè и сешто, но без елоквентниот признат статус, е еден вид проблем на духовната или душевната свест. Но човекот во одреден момент, уште и додатно, ги меша и двата поима, а тоа се поимите: авторитет и функција.
Функцијата е конкретна норма, која го раководи доделениот сектор. Функцијата ја подразбира во себе анализата и одговорноста, но сепак, функцијата не може да критикува сè и сешто. Нема право да го негира достоинството на човекот без определена, општа причина. Додека пак, авторитетот се стекнува преку своето лично доверување во општеството, преку општото човекољубиво служење, и преку чистата и исклучителна перцепција.
Авторитетот пак, се достигнува во општеството со личните духовни квалитети. Секако дека во авторитетот се подразбира културниот однос кон светот. Доколку лично, ја поимаме својата улога во светот, како единка која постои како дел на целокупното човештво, со еднаквото, полноправно, учество во светот, но со исклучителното почитување кон другите, тогаш, ние ќе се прикажеме како вистински луѓе. Авторитетот подразбира вера во другиот човек, како еднаков по достоинство. Авторитет воопшто не го доделува поединецот на себе лично, туку, општеството, другите луѓе, го препознаваат авторитетот и го почитуваат.
Авторитетот подразбира вера во Бога. Човекот, кој верува во Бога, верува и ги почитува другите луѓе. Авторитетот ги изразува своите исклучителни квалитети на достоинствената, цивилизирана култура на поединецот. Секогаш, кога го почитуваме другиот човек, како свој брат и свој ближен, ние ја изразуваме исклучителната култура. А културата пак меѓудругото, е секако нашата вера во Господа. А тоа значи, во каков култ веруваме, какво е нашето поимање кон светот и кон вечноста, таков ќе биде и нашиот однос кон светот.
Затоа светите отци на светата Црква, биле исклучително цивилизирани, длабоко културни кон светот. Станувајќи икони Божји, осветувајќи се преку Благодатта на Светиот Дух, тие ја изразуваат почитта кон сите. И никако не сакале да повредат на било каков начин никого, нити пак да навредат било кого. Впрочем, како може облагодатен човек со Божјата љубов, во која се налева Божјата милост, да прелива со друга емоција, со друга енергија, освен со таа која ја има во себе. Кога Го имаме Бога во себе, Бога Го подаруваме.
Во црквата Божја, сите сме Тело Христово, ситни делови на тоа Тело. Сите луѓе, се сплотени помеѓу себе, во едното Тело, на светата Црква, во светата Литургија. Светата Литургија, ја претставува иконата на Царството Божјо, па така, сите учесници во Литургијата, се поврзани помеѓу себе, во Духот Божји. Тогаш како можеме да имаме провокации, или пак, да изразуваме некултура кон другиот, кога тој другиот е дел од заедничкото тело. Сите кога се причестуваме со Христа, сите го образуваме едномислието и еднобитието.
Но, да се навратиме на Евангелскиот текст. Законикот го прашува Христа: „Учителе, што треба да направам за да наследам живот вечен?“ (Лука 10, 25). Тоа е прашањето кое било поставено. Но, ова прашање, кога прашуваме со смирение и со кротост, воопшто не звучи лошо. Кога пристапуваме кон Господа со покајание ние го прашуваме истото прашање. А кога сме смирени, скрушени и во покајание, тогаш ние молиме и плачеме. Знаеме дека сме грешни, па со голема стравопочит, Го прашуваме Господа. Но овој кој прашувал, впрочем не бил покајан и смирен човек, туку бил, провокатор.
Христос, одговарајќи му, го прашал, што пишува во Законот. Христос сакал да чуе од него што ќе каже. Но, и на кој начин ќе каже. Со каков тон, со каков став ќе го искаже она што го научил напамет. Дали можеби, ќе додаде и некакво толкување на напишаните правила во Законот, кои тој ги знае. Сепак, едно е да знаеш, а друго е да поимаш. Знаењето е кога ги помниш информациите, кога ги имаш научено работите кои си ги сретнал. А друго е кога ја сфаќаш суштината на информациите. Суштината на поуките. Кога ги поимаш духовно и интуитивно, научените информации со нивното сокриено и суптилно значење. Никогаш не смееме сувопарно, буквално, да ги поимаме нештата. Секогаш, зборовите и јазикот, не можат да ја изразат суптилноста, преку која можеш да го откриеш правото поимање на значењето.
Во овој контекст на двата поима, можеме експлицитно, да го изразиме следниот пример, во кој што ќе прашаме како веруваме во Бога. Дали ние сме Го научиле Господа, или пак, сме го доживеале Господа? Дали ние со своето знаење, веруваме во Господа? Или пак, со својата суптилна вера, духовно просветени, веруваме во Господа? Дали веруваме со разумот, или пак со срцето? Се надевам дека, секој човек, кој искрено верува во Бога, кој го доживеал Бог во себе, може да ни ја објасни разликата од знаењето и поимањето, кое пак се здобива преку инспиративното делување на Светиот Дух.
Треба да напомене и дека, во овој свет, она што е вообичаено, е кога ги подучуваме луѓето, ние постојано ја стимулираме во нив логиката. Па постојано очекуваме да ја сфатат логичната задача. Постојано ја стимулираме логиката, го стимулираме разумот, да ги открие нештата. Но, суптилната порака, не може да се открие преку логиката. Бог не се открива логично. Бог се открива преку тајното Откровение. Тајно е затоа што е светотаинско, во Духот Божји. Само преку Светиот Дух, ќе ги сфатиме, тајните на Божјиот домострој на спасението.
Затоа и овој законик, не можел да сфати она што било сокриено од него. А сокриено било, затоа што тој не Го познавал Бог. Тој не пребивал во Духот Божји. Тој учел, тој со својата логика го согледувал Законот, но без да го вклучи и своето срце. Без да ја вклучи и емоцијата кон светот. Не го поимал Господ како Љубов. Не ја сфаќал Божјата потреба од создавањето на светот. Не го поимал вечното дејство Божјо, а тоа е љубовта.
Законикот не се откажал лесно да дебатира и да се докажува пред Господа, па му Ги изрецитирал одредбите во Мојсеевиот Законот, во кои се говори што треба да правиме за да наследиме вечен живот. Секако, Исус Христос, му вели: „Добро одговори; тоа прави го и ќе живееш“ (Лука 10, 28). Господ го потврдил Законот и ги потврдил вистинските норми во него. Па му рекол на законикот, така да прави и дека ќе го наследи Рајот.
„Но тој, сакајќи да се оправда, Му рече на Исус: А кој е мој ближен?“ (Лука 10, 29). Во самото Евангелие слушаме, дека законикот сакал да се оправда. Законикот, иако го знаел Законот напамет, тој не сфаќал, кој е неговиот ближен. Тој не знаел што претставуваат луѓето за него. Тој воопшто не ја поимал својата вера во Господа, преку заедничарењето со луѓето во љубовта, и во единствената вера во Господа, како целина, како заедница. Тој пак знаел за Законот и сојузот, за Заветот на народот Божји со Бога, но тој старозаветен сојуз, воопшто не го поимал како заедничарење помеѓу луѓето, во еднобитие и едномислие, со Творецот. Тој ги исклучувал непознатите луѓе, ги негирал другите луѓе, воопшто се дистанцирал од „човечкото семејство на цивилизацијата“.
Законикот, себе си се сметал за добар пример на верата. Како образован човек, познавајќи ја теоријата на Законот, Му одговорил на Христа, покажувајќи го своето знаење, па од Христа добил и пофалба, дека и понатаму треба да го врши, она што го научил. Но тој така горд, сметал дека добро живее и добро постапува, исполнувајќи ги законските норми и принципи, та затоа прашува, кој е негов ближен. Смета дека ближен на него му е само оној, кој го исполнува како него Законот. Тој сметал, дека треба да ги признава единствено тие луѓе, кои го познаваат Законот, дека тие се неговите ближни луѓе.
Но, Господ му ја кажал најдобрата парабола за тоа кој е нашиот ближен. Господ преку овој пример во оваа парабола за милостивиот Самарјанин, ја изразил верата. Господ ја покажува верата, не само на тој законик, туку и на сите верници. Оваа поучна парабола, е нашиот нормативен начин, преку кого ќе ја исполниме нашата вера кон Господа. Но пак, колку интересно, нетипично, чудно и изненадувачки, за законикот, и за таквите себељубиви верници, е тоа што Господ го дава примерот за љубовта, и тоа согледувајќи ја во Самарјанинот. Господ ја изразува љубовта преку Самарјанинот. Тоа било шокантно во тоа време, за Евреите, и за тие кој го изучувале Законот. Како може, еден Самарјанин, да биде „добар“ човек? Како може Исус Христос, како Евреин, како Јудеец, како Тој кој се прокламира како Учител на Законот, да ги возвеличува Самарјаните. Тоа било катастрофа! Самарјаните биле сметани за неверници, меѓу Јудејците. И сега, во овој пример на Исус Христос, тој го возвеличува Самарјанинот како добар.
Во таа парабола која ја кажува Господ, вели дека некој човек бил претепан, полумртов. Преку оваа парабола, можеме да го согледаме и секој човек кој ќе ја изгуби верата во Бога и кога ќе западне во грешниот живот. Гревовите на човекот, му го загрозуваат животот. Човекот без Бога, во гревот, е полумртов човек. Но не е мртов, туку полужив, како што вели Исус. Гревот му го загрозува вечниот животот. Затоа човекот, во гревот, е жив човек, но обезбожен, огревовен, обезличен, унижен, оштетен. Така човекот живее, впрочем, талка во тој грешен свој живот, живеејќи во темнината и злото. Полумртов, без Божјата помош, без Бога во себе, човекот умира како битие. Човекот кој е создаден за да биде достоен син Божји, за да биде икона Божја, сега го претставува примерот на богоспротивноста.
Ете така лежејќи полумртов, човекот ја исчекува својата евентуална помош. Поред него поминува левит, а тој е учител на старозаветната вера. Го погледнува и поминува. Го остава човекот да лежи полумртов. Го смета за отпадник. Го смета за недостоен. Исто така, доаѓа и еден свештеник, го погледнува и проаѓа. И овој свештеник, кој Му служел на Господа, го презира човекот и си заминува. Тоа е честа појава во реалноста на животот. Но, браќа и сестри, Бог ја гледа маката на човекот и Тој е близу нас, Тој самиот доаѓа да ни помогне, кога тоа не сакаат да го направат луѓето.
Еден пак Самарјанин, оној кој е „грешен и недостоен човек“ за Јудејците, Тој го поставува темелот на верата. Тој е милостив и полн со добрина. Неговото срце било полно со милостина. Срцето негово било полно со вера и љубов. Тој му помага на кутриот човек. Тој му дава прва помош и го одведува во гостилница. Му ги преврзува раните со вино и масло. Се погрижува за грешниот човек. Но внимавајте! Тој му помага на грешниот човек. Тој не се згрозил од грешникот, туку со искрената човечка љубов, му помогнал.
Во толкувањето на Светото писмо, под масло и вино се подразбира Благодатта Божја која се излива кон човекот, така што го оживотворува. Под гостилницата се подразбира Новозаветната Црква Божја. Во нашата Црква, место има за секого. Во нашата Света Црква, доаѓаат сите луѓе, кои имаат потреба за Божја помош. Нашата Православна црква е права гостилница во која доаѓаат грешните луѓе, за да се обожат и да постанат синови и ќерки Божји. Двата денара кои ги дава Самарјанинот на гостилничарот се двата Света Завета во историјата на светот. Гостилничарот е свештенослужителот во Новозаветната црква Божја.
Додека пак, милостивиот Самарјанин е самиот Господ. Господ е многу милостив и човекољубив. Тој доаѓа кон нас, Тој Самиот се роди на земјата, за да не обожи, освети и прими во Своето Царство. Господ е во Својата Црква и подарува Благодат, помош и утеха на сите оние кои доаѓаат да се излечат од раните и маките кои ги претрпуваат во својот грешен живот. Господ ја темели верата, во двата Завета Божја, но исполнувајќи го сојузот преку љубовта.
Господ е Љубов. Господ е многу милостив. Тој ја дарува таа љубов на секого. Секој кој ќе пристапи кон Него, ќе ја добие. Секој кој посакува ќе добие. Секој кој подарува љубов, ќе добие љубов од Бога. Човекот е создаден поради љубовта и повикан е да има љубов кон светот и кон Бога. Човекот се остварува како човек единствено само преку љубовта.
Господ на самиот крај, го прашува законикот, кој од тие тројца луѓе од параболата, му се чини дека му бил ближен на оној полумртов човек. Секако дека законикот, потврдно одговорил дека ближен му бил оној кој му искажал милосрдие. Исус му рекол: „Оди и ти прави така!“ (Лука 11, 37). Ете го клучот за верата. На самиот почеток, законикот ја темелел својата вера на знаењето, на учењето на Законот. Тој одлично напамет, ги издекларирал законските постулати на Мојсеевиот Закон. Но сепак, едно нешто му фалело. А тоа нешто е фундаментот! Тоа е милоста! Љубовта.
Навидум, сè изгледа просто, доколку нешто научиме напамет, доколку нешто сме стекнале со знаење, но дали тоа што сме го научиле го сфаќаме? Дали на прав начин го поимаме? Дали доколку ја стекнеме дипломата од своето образование, значи дека, сме мудри луѓе? Дали самото знаење е применливо, доколку е научено само теориски? Секако дека ние овој одговорот го знаеме, знаеме дека, треба да ги поимаме нештата преку суптилното значење на одредбите и принципите. Знаеме дека веруваме со срцето, а не со разумот. Веруваме во себе, во својата душа, со помошта на откровението Божјо, кое се открива душата, во нас самите.
Оваа парабола која ни ја подарува Богочовекот Исус Христос на сите нас, е суштинската теорија на нашата вера. Тој ни го дава примерот на љубовта, на милоста, на сочувството, на емпатијата, на сострадавањето. И ние треба така да постапуваме кон луѓето, кон нашите браќа и сестри, кон сите познати и непознати луѓе. Нашата вера е љубовна вера. Нашата вера го оживотворува човекот кој е во смртна неволја.
За сам крај, ќе завршам со благословот на Светиот Апостол Павле, кои го напишал во своето послание до Галатјаните, а го слушнавме во последниот пасус од тоа послание, кое го прочитавме на Светата Литургија: „Благодатта на нашиот Господа Исуса Христа, нека биде со вашиот дух браќа. Амин“ (Гал. 6, 18).
