Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Секој од нас треба да се запраша во себе, каков е нашиот моментален живот во верата. Дали ние навистина сме верници? Што значи да се биде верник? Дали верата е номинативна наша припадност? Дали само формално ги извршуваме потребните дејства во црквата Божја? Дали е нашата вера, само традиција на фолклорната, културолошка припадност, на еден народ, на една нација. Дали нашата култура има врска со нашата вера? Дали нашата вера е наша длабока суштина? Која е впрочем нашата вера?
Анализата на нашата свест и на нашата душа, има исклучителна важност за човечката перцепција. Постојано треба да се самоанализираме, за да можеме да ги согледуваме нештата на подобар начин. Интроспекцијата со длабокото понирање во нашата свест, преку самоанализата во нас самите, сигурно дека ќе вроди со квалитетни погледи кон светот околу нас. Самоволното критичко набљудување на својот внатрешен живот, на нашата волја, на нашата перцепција, на нашите дела и постапки, на нашето доживување кон општата атмосфера во животот, ќе ни произведе цврсти ставови.
Но, сега неминовно е да имаме добар пример за споредување. Кој ќе ни биде добриот пример? Кој е толку добар во светот околу нас, за да може да ни биде репер? Во светот нема ништо совршено, па тешко е да се најде добар пример. Доколку немаме никаков пример со кого ќе можеме да се споредуваме, тогаш ние сме егоисти. Себељубието, пак, ќе нè претвори во монструми. Не можеме за себе да мислиме дека сме безгрешни. Дека немаме лоши постапки. Затоа што човекот е нестабилно и варијабилно битие во кое се подразбира променливоста. Човекот во себе има своја динамика, но доколку човекот живее во својата животна, самостојна, самодоволна перцепција, тогаш ќе западне во морална криза. Со сигурност, човекот ќе застрани во својот живот, без вистински пример, во кого треба да ја пронајде вечната непроменлива вистина, и вечните темели на животот. А каде е совршенството? Знаеме дека во светот го нема!
Господ е совршенството! Во вечноста е совршенството!
Како добар пример, како норма и догма, пред сѐ, и над сѐ, треба да го земеме Богочовекот Исус Христос. Тој ќе биде нашиот Пример. Тој ќе биде нашиот репер. Тој ќе биде нашата суштина. Тој ќе биде нашиот морал. Доколку се самокритикуваме преку моралниот кодекс на Богочовекот Исус Христос, ние ќе бидеме добри луѓе. Добриот Бог, создава добри луѓе. Бог впрочем, сè што создал, создал добро. Но, на духовните и телесни битија, им дарил разумна душа, која има карактеристика да биде слободна. Да има слободно право да бира. Во таа наша слобода, ние грешиме. Наместо да ја користиме слободата, за да се насочиме кон совршеноста, ние ја користиме, за да се насочиме кон несовршеност, кон грешност. Потполно ја промашуваме целта.
А нашиот добар Бог, ни дава шанса за да се поправиме. И да сме биле грешни, преку нашето вистинско покајание, ќе станеме добри, затоа што добриот Бог ќе нè воздигне од калта на гревот. Бог е многу милостив, човекољубив и долготрпелив, го исчекува нашето покајание. Го исчекува нашето трезвеноумие. Тој не би бил добар, доколку нè казни поради нашиот грев. Доколку Тој има во Себе потреба да ни напакости, тогаш Тој во Себе ќе изрази негативност. Ние самите се самонасочуваме и самоосудуваме. Нашата совест, е нашиот закон. Совеста наша е нашата самокритика. Доколку ја згаснеме нашата совест, свесно атакувајќи на нејзината самосталност и чистина, тогаш со сигурност ќе се одвоиме од вистината поради која постоиме.
Светиот и велик апостол Павле вели во својата посланица кон Ефесјаните: „И вас, кои бевте мртви поради вашите престапи и гревови“ (Ефес 2, 1). „Меѓу кои и ние сите некогаш живеевме според телесните желби, извршувајќи ги похотите на телото и на помислите, и по природа бевме како и другите, чеда на гневот“ (Ефес 2, 3). Светиот Павле, нѐ укорува, дека сите бевме некогаш во непознание. Сите живеевме непросветено. Живеевме во темнината на гревот. Живеевме по телесните желби. Бевме „живи мртовци“ кои талкаат во темнината на обезбоженоста. Бевме живи, но со грешни ставови. Грешни, оддалечени од доброто. Мртви без Бога. Кога човекот Го нема во себе Бога, тогаш тој умира, тој е мртов без Животот. Бог е живот, а кога го немаме во себе Животот, душата ни умира. Душата за да биде жива, треба да биде поврзана со Животот. А гревот е потполна деструкција.
На самиот почеток од денешното послание на светиот апостол Павле, на светата Литургија, тој вели: „Но Бог, Кој е богат со милост, поради големата Негова љубов, со која нè засака, иако бевме мртви поради гревовите наши, нè оживеа во Христа“ (Ефес 2-4, 5). Навистина е нашиот Бог прекрасен. Тој нè љуби и кога ние не сме достојни да се наречеме Негови синови. Тој не се откажува од нас. Никогаш Тој нема да ја сврти главата од нас. Тој нè љуби и тогаш кога сме грешни, и кога умираме оправдано поради својата слободна волја, понудувајќи го својот живот на гревот. Навистина Божјата љубов е трогателна. Тоа е необјасниво за нас. Таква љубов нема помеѓу нас на земјата. Совршената љубов е во Него, во вечноста. Божјата Љубов е Негов вечен атрибут.
„И нè воскресна со Него и нè постави на небесата во Христос Исус“ (Ефес 2, 6). Богочовекот Христос, стана човек, ја прими човечката природа на себе. Вечниот Бог се отелотвори, се материјализираше во нашата пропадлива, несовршена материја, и ја усоврши таа смртна природа. Усовршувањето е бескрајно. Тој ја претвори таа пропадливост во совршенство. Го воздигна човекот од неговото претходно девалвирање. Во Себе го освети, го обожи човекот. А преку човекот и светот го воздигна. Тој ја воскресна пропадливата природа. И човекот стана бог. Го воздигна човекот од ништавилото во совршенството, го насели на небесата.
Вечниот Син Божји, ја зеде на Себе, смртната природа која е, впрочем, создадена за да стане дел од Него, за Тој да ја прими на Себе. Во вечноста, Божјата татковска идеа за создавање на светот и човекот, е сместена во Логосот Божји, во Синот Божји, како прототип, за да биде создадена во времето и историјата. Човекот е словесно битие, по Логосот Божји, по Синот Божји. Синот Божји е архетипот човечки. Логосот Божји – Словото, е Прототипот на словесниот човек. Навистина прекрасно! И пак ќе воскликнеме, навистина е прекрасно ова достоинство кое го добиваме од дарителот, нашиот Господ.
„За да им го покаже на идните векови преизобилното богатство на Својата благодат во добрина кон нас преку Христос Исус“ (Ефес 2, 7). Господ ја сведочи Својата милост и добрина во времето на светот. Тој преизобилно ни подарува од Себе, Се подарува Себе, изразувајќи ја Својата љубов. Тој постојано Себе се сведочи, преку примерите на човекољубивоста. Но, најголемиот и експлицитен пример на Неговата љубов кон нас луѓето, е доаѓањето во свет, и Своето раѓање, точно отелотворувајќи се во човечката природа. Со овој несфатлив и надумен пример, Господ ја изразува Својата милостивост. И никој нема да има право да му противречи, затоа што Тој, Вечниот, дојде да живее со нас во светот. Синот Божји, исти по достоинство со Својот Татко, дојде и се всели во нас, стана дел од нас, со единствената пресвета, совршена намера, и ние да станеме дел од Него (дел од Бога). Навистина Неговото лично присуство во светот, ќе биде надвременското сведочење на Божјата Волја, во сите векови.
„Зашто по благодат сте спасени преку верата; и тоа не е од вас – туку дар Божји! Не е од дела, за да не се пофали некој“ (Ефес 2-8, 9). Луѓето често сметаат дека имаат свое учество и удел во здобивањето на вечното Божјо достоинство. Луѓето сметаат дека преку исполнувањето на основните форми и правила, ќе го здобијат Рајот. Сметаат дека доколку ги исполнуваат сувопарно, механички, пропишаните правила од Црквата дека тоа е пресудно. Луѓето сметаат дека се мудри и дека ги познаваат прописите напишани во книгите. Сметаат дека преку самото знаење на книгите и содржината во книгите, учејќи ја содржината, ќе го пронајдат Рајот. Луѓето сметаат дека самите ќе ја спознаат вистината, но преку разумското знаење. Сметаат дека е доволно личното исполнување на прописите, преку своите механички дела, без употреба на добротољубивоста во делањето. Не ја согледуваат потребата од личниот позитивен однос кон луѓето и кон светот.
Светотаинската надумна енергија Божја, му се подарува на човекот, поради неговите добродетели, поради неговиот живот кој ќе биде исполнет со добрина, со милост и со љубов. Но, секако дека човекот не е иницијатор на Божјата добрина и на Божјиот дар. Човекот и да прави добро од самото раѓање до смртта, повторно не е иницијатор за спасението. Спасението единствено е дар Божји. Спасението е по Волјата Божја. Но секако дека, човекот преку личниот добородетелен живот, определувајќи се за доброто, посакува и се труди да ја покаже својата желба и потреба да биде во сојуз со вечниот Бог.
Господ Кој е извор на сите добрини, доаѓа да подари само на оној кој го сакува доброто и се труди во доброто. Но, колку и да се трудиме, сепак, светиот апостол Павле вели, дека Благодатта ја добиваме по дарот Божји. Затоа светителите никогаш не се фалеле. Светителите никогаш себеси не се сметале дека се светители. Тие постојано самите себе се согледувале како недостојни, поради несовршениот човечки живот. Сè што добиваме од Господа, е дар поради Неговата љубов.
Впрочем, светиот апостол Павле ни говори за светотаинското, благодатно, Откровенско Божјо дејство во светот. Човекот единствено тајно, во својот ум, во својата душа и во своето срце, ќе ја спознае вистината, која ја подарува Господ. Човекот во својата душевна тишина, просветлен од Благодатта Божја ги спознава тајните Божји. Во таинствениот Божји примрак, човекот бива просветлен, озарен и облагодатен. Сепак единствено по дарот Божји, а не поради нашите постигнувања.
„Зашто ние сме Негова творба, создадени во Христос Исус за добри дела што Бог ги предодредил уште од порано да живееме во нив.“ (Ефес 2, 10). Свети Павле ја толкува догматската вистина за нашето создавање. Вели дека сме Божја творба, но творба создадена во Христа.
Човекот е создаден во Синот Божји. Тоа веќе го објаснивме претходно. Но сепак, ќе потенцираме, дека, создавањето на човекот е прототипна идеја во Синот Божји, уште во вечноста, пред сите векови, осмислен во добрите дела. Човекот е наменет во Бога, во добрите дела, постојано да живее сведочејќи ја иконата Божја во себе. Човекот иманентно треба во својот живот, постојано да го покажува печатот Божји, и дарот на Светиот Дух.
Во денешното Свето Евангелие, Господ Исус Христос, кажува една парабола, во која говори за еден човек на кого нивата му родила многу плодови. А човекот во себе размислувал, велејќи: „Што да направам? Немам во што да ги соберам плодовите свои“ (Лука 12, 17). Господ ја говори оваа парабола поради човечката алчност. Господ вели да внимаваме со собирањето на земните богатства. Тој вели да се пазиме од саможивоста. Да се пазиме од алчната самодоволност. Овој безимен човек, бил во голема грижа, што да прави со богатството кое го добил. Тој немал доволно место за да ги собере плодовите, па намеравал да ги сруши старите житници, за да соѕида нови поголеми.
Во своето бунило, човекот си вели: „Ќе ѝ речам на душата своја: Душо, имаш многу добра, насобрани за многу години; почивај, јади, пиј и весели се!” (Лука 12, 19). Овој безимен човек, се надевал на својот бесконечен живот на земјата. Тој алчно и заслепено, и велел на својата душа да јаде, пие и да се весели. Тој заборавал дека животот на земјата, не е во негова моќ. Животот наш не сме го создале ние самите, па да можеме и самите ние да влијаеме на неговата должина. Но, во неговото размислување, тој воопшто не се сетил и на другите луѓе, на кој може да им подари од дарот кој го здобил. Овој човек, воопшто не ги согледувал другите луѓе како дел од човечката заедница. Воопшто не се прашувал, дали можеби некој има потреба за јадење? Дали сите луѓе ја имаат истата прилика да бидат наситени? Тој немал сочувство кон гладните.
Човекот често станува роб на земните богатства. Кога ќе започне натрупувањето на богатството, човекот наместо да биде заситен и задоволен, тој и понатаму има потреба за повеќе. Натрупува богатство постојано и прави вишок. Со тој вишок, тој се одушевува и тој вишок го смета за вечен живот. Започнува да му служи на богатството. Тој го перципира живот преку материјалните богатства. Навистина е ова една чудна заслепеност на свеста. Трезвеноумноста постанува заслепена од минливите и краткотрајни, земни богатства.
„Но Бог му рече: Безумниче, ноќва ќе ти ја побараат душата твоја; тоа што си го приготвил, чие ќе биде?“ (Лука 12, 20). Смртта е непроменлива реалност во светот. Сè е променливо, освен смртта. Но, никој од нас не знае кога ќе настапи моментот на смртта. Сè е минливо, но времето го јаде животот, и постоењето на земјата завршува со смртта. Собирање, надевање, очекување, се категории на некаква надеж. Ако ја насочиме нашата надеж за да постоиме, егоистично, саможиво, себељубиво на земјата, ќе погрешиме. Земните богатства немаат никакво влијание врз смртта. Сè што е земно, пропаѓа и останува во земјата. Ништо на земјата не е вечно. Смртта е задолжителна врата, која се отвора кон вечноста. А земните богатствата се бесмислица за вечноста. Земните богатства имаат единствена употребна вредност која постои во времето и несовршеноста, на земјата, во светот. Власта за животот и смртта е во Господ.
Да бидеме умни браќа и сестри. Добро да ги запамтиме постулатите на несовршеноста. Доколку живееме саможиво, нема да го доживееме Рајот. Доколку сме насочени само кон земните богатства, нема да го видиме Рајот. Доколку немаме сочувство кон луѓето, нема да го наследиме Царството Божјо. Доколку не сакаме да живееме во заедницата на љубовта (во Црквата), тогаш нема да го вкусиме Рајот. Со омраза кон луѓето, нема спасение во вечниот живот.
Постулатите на спасението се темелат единствено преку добродетелниот живот, исполнет со покајание, со искрена вера во Богочовекот Исус Христос; причестувајќи се со Господа, човекот ќе го наследи ветеното Царство Божјо; преку љубовната заедница со луѓето и со светот, во Црквата Божја. Создадени сме во Доброто, во Синот Божји, за да живееме внимателно во добро, за да се преселиме во вечното добро.
Богочовекот Исус Христос е нашиот пример и образец во кого го уподобуваме нашиот живот.
