Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Почитувани во Господа браќа и сестри. Мудроста која ни е потребна, навистина не можеме да ја пронајдеме во овој свет. Мудроста која ни е потребна не е во науката. Мудроста која треба да нè поведе кон спасението, не е во интелектуалноста. Мудроста која треба да нè доведе до пристаништето на вечноста, не е во знаењето. Впрочем, што е знаењето? Како го разбираме самото знаење? Мудроста не е во стекнувањето на светски функции. Не е ниту во стекнувањето на земно богатство. Мудроста не е во индивидуалното уживање. Мудроста навистина ја нема во овој материјален свет, било каде на некое конкретно место.
Овој свет е создаден исто како што сме и ние создадени. Сè во овој свет е пропадливо и променливо. Сè што постои во овој свет не е вечно и непроменливо. Овој свет е променлив, пропадлив, непостојан. Сè се менува во овој свет. Целата природа е несовршена и нема вечно постоење. Во светов сè што има свој почеток, има и свој крај. Раѓањето е почетокот во овој свет, а смртта е крајот во овој свет. Но, смртта не е крај на постоењето на создаденото битие. Човекот се раѓа во својот почеток, за да биде вечно жив. Но, човекот ја поминува својата катарза на постоењето. Катарзата преку која го доживуваме своето лично постоење, ги подразбира двата начини на преминување во нашиот живот. Од еден начин кон друг начин на постоење. Првиот начин е нашето раѓање од утробата на својата мајка, а вториот начин е смртта која е повторно раѓање за во вечноста.
Мудроста е духовна категорија. Мудроста е во Бога. Бог е мудрост. Мудроста е вечна Божја категорија. Совршениот Бог ја има во себе мудроста и затоа Го нарекуваме и Премудрост. Секако дека нашето јазично изразување не може да Го возвеличи Господа онака како што Му доликува. Бог Апсолутен Седржител и Творец; ние не можеме да Го поимиме во таа Негова апсолутна совршеност, затоа што ние сме ограничени како создадени битија. Не може нашиот разум да ја сфати Божјата сеопфатност. Ние создадените, не можеме да ја сфатиме Неговата несоздаденост и вечност. Секако дека, во својата несовршеност, единствено можеме да го возвеличуваме преку суперлативното изразување на нашиот јазик. Бог е надомќен, Бог е надумен, Бог е надпросторен и т.н.
Ние создадените ги конципираме работите околу себе преку искуството. Преку нашите сетила, ние ги поимаме нештата. Нашиот живот е во опитниот емпиризам на сетилното искуство. Сè што поимаме ние прво го прифаќаме преку земниот концепт на постоење. Немаме никакво друго искуство освен земното искуство, па затоа и нашето перципирање ќе биде на наш земен начин. На наш единствено познат начин.
Мудроста, пак, која е во Господа, која е Божји вечен атрибут, ние ја поимаме на начин каков што ни го открива нашиот Творец. Тој, Премудроста, нам ни се открива со мерка и количина, за да можеме ние како несовршени битија да ја контемплираме Божјата благодат. Онолку колку што ќе ни подари Бог, ние ќе добиеме. Но, и од нас зависи. Колку повеќе се трудиме да богосозерцуваме, толку повеќе ќе бидеме опфатени со Божјата Благодат. Секако и дека паралелно со нашето умно вежбање во молитвата и богоразмислувањето, ние треба да го принесеме и телесниот труд. Аскезата е подвиг. А подвигот е духовно-телесен. Умот наш треба да биде насочен кон Господа, но и преку телесниот труд, нашето тело треба да биде контролирано. Постојаната самоанализа на душата, треба да биде постојано активна. Интроспекцијата во својата личност, треба да биде постојана. Душата треба да биде постојано насочена кон Господа, за да може Господ да ни ја подари Својата мудрост. Мудроста, пак, ќе ја добиеме тогаш кога ќе се подготвиме и очистиме. Нашиот труд за прочистувањето е многу важен сегмент, затоа што преку својата лична волја, ние ја докажуваме својата посветеност. А последната и конечна одлука за здобивањето на вечната Божја мудрост, ќе биде од Господа.
Откровението Божјо во светот е постојано. Човекот кој се труди да го здобие Господа во својот живот, тој го знае тоа. Човекот кој се труди во својот телесно-духовен подвиг на вежбање, се прочистува и подготвува да Го дочека и угости својот Творец во својата душа. Господ се открива во нашата духовна перцепција, во благодатното Божјо излевање на мудроста и на Неговата вечна енергија, во „Божјиот примрак“ на несоздадената и нестворена, бескрајна енергија. Кога ќе дојде Творецот во човечката душа, тогаш човекот станува мудар. Мудроста ќе блеска и човекот ќе стане богодолично битие, кое ќе живее во променливиот свет, но ќе биде спремен да се пресели во вечноста, во прегратката Божја, заедно со сите други богодолични личности на прочистените и осветени луѓе кои живееле во светот, и кои ја здобиле благодатта Божја и го наследиле Рајот.
Етиката е учење кое нè насочува кон здобивањето на среќата и задоволството. Но, среќата и задоволството не можат да бидат во здобивање на телесноста и материјалноста во светот. Етиката во богословието, за да биде совршено учење, мора да го подразбира духовно-телесниот труд на личната волја. Доколку човекот го перципира своето лично живеење преку воздржување тогаш, тој се насочува на прав пат. Доколку човекот се труди да здобие што повеќе добродетели, тогаш тој ќе се менува на добро. Ќе се промени за да ја здобие вечната среќа и вечното задоволство. Но никогаш среќата и задоволството не можат да бидат во материјализмот кој не може да ни ја подари вечноста.
Да напоменеме уште еднаш, дека вечната среќа е Господ, и вечното задоволство е Господ. Мудар човек е оној човек, кој Го здобил Господа во својата душа. Човекот кој ќе се освети, станува икона Божја која Го претставува Нашиот Господ.
Светиот апостол Павле вели: „Не знаете ли вие дека сте храм Божји, и Духот Божји живее во вас“ (1. Кор. 3, 16). Свети Павле нè поучува дека сме храмови на Божјата благодат. Господ нè осветува и преумува. Но, како што рековме, треба да бидеме и трудољупци во подвигот, за да може Господ да нè награди. А наградата е голема. Наградата е да станеме Духоносци. Да станеме живи храмови Божји. Уште денес на земјата треба да станеме осветени, та осветени да преминеме во вечноста. Зданијата и храмовите кои ги строиме, градиме, се материјални и ќе останат на земјата, во земјата. А душите наши се вечни храмови Божји во кои ќе Го славиме вечно Господа. Но, и телата наши ќе бидат наградени и воздигнати од земјата, повторно составени по смртта и преобразени за да ја наследат радоста со своите души во вечноста.
„Ние сме Му соработници на Бога, а вие сте Божја нива, Божјо здание“ (1. Кор. 3, 9). Апостолот Павле говори дека тој е соработник Божји. А сите други кои се поучуваат од него, се плодната нива која ќе го роди плодот на верата. Но, и сите прочистени и осветени луѓе, кои ја здобиваат светоста, стануваат Божји соработници на плодната нива во светот. Човекот се труди, а секако дека Господ го соѕидува зданието. Да не помислиме дека Господ ќе соѕидува материјално здание, некаква градба во светот. Не говориме за таква зданија. Говориме за зданијата на верата во луѓето. А тоа се луѓето кои стануваат икони Божји, стануваат храмови Божји. Впрочем, и Господ Исус Христос велеше дека доколку го разрушат Соломоновиот храм, Тој ќе го подигне за три дена. Господ тоа го велеше за Себе, велеше за Своето тело кое го подигна навистина после три дена откако беше во гробот.
Секако се сеќаваме на тоа дека Господ Исус Христос нè поучи во Евангелието кога рече, дека сите луѓе ќе се поклонуваме во Духот, во себе, каде и да се наоѓаме. Христос не определи место во светот. Не определи ракотворено здание во светот. Туку рече дека ќе се поклонуваме на Отецот во Духот, во себе, во својот личен храм, во своите осветени тела.
„Зашто никој не може да постави друга основа, освен положената, а таа е Исус Христос“ (1. Кор. 3, 11). Светиот Павле јасно ја изразува основата на нашата вера. А тој фундаментален елемент на нашата вера и основа е самиот Бог Исус Христос. Секоја друга основа е пропадлива и променлива. А оваа основа е вечна и непроменлива. Вечна и совршена. Вечна и бескрајна. Вечна која подарува среќа. Вечната љубов е основата, а љубовта е Бог. Љубовта е Исус Христос.
„И, ако делото на оној што ѕидал остане, тој ќе прими награда“ (1. Кор. 3, 14). И по делата ќе ги препознаеме работите. Доколку во делото кое го остваруваме, имаме вера во Исус Христос, ако ги имаме добродетелите на осветен човек, ако го имаме духовно-телесниот подвиг во личноста, тогаш оствареното соѕидано трудољубиво дело, ќе прими награда од Бога. Преку оган ќе бидеме искушани. Преку мака и тескоба ќе бидеме тестирани. Кој ќе издржи до крајот, тој ќе се покаже како прав трудољубец.
„Ако некој го разори Божјиот храм, него Бог ќе го разори; зашто Божјиот храм е свет, а тоа сте вие“ (1. Кор. 3, 17). Господ ги наградува и штити своите, а ги казнува оние кои се деструктивни противници. Секако дека противникот сам себе се осудува. Во своето лудило, тој како противник Божји, се бори против Бога. Каков е тоа парадокс. Тој не може никогаш и никако да му наштети на Господа. Но, во својата лудост, тој се сеќава дека може да им наштети на оние храмови Божји во светот кои се икони Божји, кои се синови Божји. Противникот во сатанизмот ги уништува иконите Божји. Но, во Господа е судот. Тој е Судот. Тој е вечната Правда и на секого ќе му возврати по неговите лични дела.
Во денешното Свето Евангелие слушнавме дека Господ им наредил на своите ученици да влезат во чамец и да минат преку водата. Но, после сите чуда кои Ги правел Исус Христос, народот многу се возбудил и во таа нивна еуфорија, народот посакал да Го земат Христа насила и да го однесат во Ерусалим. Да направат побуна и востание против Римјаните, да ги симнат од власт и да го постават својот Цар. Но, Господ не дошол на земјата за да се зацари и да стане земен цар, туку дошол да ја покаже Својата наука, да ја покаже љубовта Божја. Та на секого преку личната совест, да го побуди, да го мотивира да се труди во својата вера. Секој треба лично да се труди. Господ не сакал да востанови ново земно Царство, каде што луѓето повторно ќе живеат номинално, автоматски. Ништо од тоа доколку живееме автоматски декларирајќи се за припадник во разните општествени заедници. Но доколку, немаме вера и добродетели, доколку немаме дела на живата вера во Господа, тогаш нема ништо да направиме. Затоа Исус им наредува на учениците да влезат во чамецот и побрзо да си отидат од гужвата на народот, за и тие случајно да не ја прифатат желбата на народот, па да направат бунт. Тој се спремал за поразлично одење во Ерусалим, не за да се зацари, туку за да го оствари пророкуваното Негово жртвопринесување.
Учениците, пак, сами пловеле по морето. А морето било немирно и брановите од морето се заканувале дека ќе го потопат чамецот на сред море. Учениците се мачеле и стравувале за своите животи. Оставени од Господа, на сред морето, тие очајувале. Исто така и ние луѓето денеска, сами во своите маки, со разните животни проблеми и искушенија, се мачиме во своите животни бури. Го бараме Господа и се молиме на Него, да дојде и да нè спаси.
Господ ги знае нашите маки, ги знае нашите проблеми, па ги исчекува нашите молитви. Тој не сака да се наметнува на сила. Тој не сака на сила да ни помогне. Но, доколку ние бараме, Тој ќе дојде. Тој како беспрекорен Педагог, не подучува дека треба да посакаме. Треба да ја вклучиме својата лична волја, за да биде остварен сојузот со Него. Ништо без личната волја не може да биде вредно. Вредноста ја подразбира слободата на изборот.
И ете Исус Христос, тргнал кон нив на сред море. Се приближил одејќи по водата. За Господа сè е возможно. Тој ги создал морињата, Тој го создал копното. Сè е плод на Божјата креација, та Тој моќниот оди по вода како по суво. Но, кога го виделе учениците во таа своја мака, борба и страв од смртта, тие уште повеќе се запрепастиле. Во вчудовидувањето, тие помислиле дека гледаат привидение. Тие мислеле дека халуцинираат, дека тоа што го гледаат е само плод на нивната имагинација поради потребата од Неговото спасение, па затоа поради желбата мислеле дека умот ги измамува. Но секако тоа бил Исус. Тој веднаш им прозборел, за тие да сфатат дека Тој е навистина тука блиску до нив.
Петар пак, како и секогаш прв со својот огнен карактер, го замолува да тргне кон Него. Петар како мало дете во стравот и маката, сакал да притрча кон Христа, да го прегрне, барајќи спасение и утеха. Христос позитивно му одговара на Петра дека може да тргне кон Него. И така Петар со силната своја огнена вера, тргнува кон Господа по морето како по суво, како по тврда подлога. Па и секој кој има огнена вера како на Петар, ќе прави чуда која се незамисливи во светот на природната физика. Но, кога Петар виде одеднаш силен ветер и голем бран, се уплаши и во тој момент падна во морето. Па повторно во новата животна мака, Петар возвикнува кон Господа: „Господи спаси ме!“
„Исус веднаш му подаде рака, го фати и му рече: Маловернику, зошто се посомнева?“ (1.Кор. 3, 31) Додека одиме кон Господа со силна вера, ние ќе правиме незамисливи чуда. Нема ни да приметуваме дека чиниме чуда, туку во верата, во Духот Божји, обземени од благодатта Божја, ние ќе ги преодолееме маките. Кога, пак, ќе ја забележиме повторно силата на искушението, ние се сомневаме во Господа и паѓаме во гревот. Сомнежот е нашиот проблем. Доколку бидеме цврсти и непоколебливи во верата, ќе ги преодолееме проблемите со Божјата помош. Но ние вечно колебливи и нестабилни со својата волја, варираме во нашата вера. Навистина е за нас луѓето неприфатливо кога нашата меѓусебна човечка посветеност варира во нашите лични соработувања. Па често се разочаруваме еден од друг поради нашата непостојаност. А дали се разочарува и нашиот Господ од нашата непостојаност и стабилност? Тој нè исчекува постојано во нашата лична непостојаност. Тој исчекува, ние самосвесно да сфатиме дека сме погрешиле.
Од нас зависи што сакаме. Од нас зависи што бараме. Од нас зависи нашето спасение. Ние маловерните, постојано бараме и посакуваме. Но исто така, ние постојано грешиме и паѓаме под искушенијата и грешиме. Господ е многу милостив и човекољубив, па се надеваме дека ќе биде и милостив да ни ги прости нашите грешки. Господ е совршено праведен, па се надеваме дека во Неговата совршеност ќе биде полн со љубов. Љубовта Негова е совршена. Но, внимавајте, браќа и сестри, да не ја прифаќате помислата дека ние можеме да грешиме колку што сакаме, а пак Господ поради Својата Љубов, постојано дека ќе ни ги проштева нашите грешки. Тоа е лукаво и безобразно од наша страна ако сметаме дека треба да бидеме расипани и да ја бараме милоста Божја.
Делата наша треба да бидат доказ дека сакаме да се поправиме. Верата без делата е неплодотворна. Верата е во делата на љубовта плодотворна. Верата и довербата во Господа да бидат силни и огнени, за да не препознае Господ дека сме трудољупци. Амин.
