Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Црквата Божја е втемелена во верата на Апостолите и учениците Христови. И сите последователни ученици на Христовата наука се апостоли и учители на Христовиот пример и на Неговата прекрасна наука. Сите верници во историјата на светот се носители на крстовоскреснатиот Христов спасителен чин. Секој верник во Црквата Божја, го исповеда чинот на спасението. А чинот на спасението се остварува преку катарзата, преку прочистувањето. Човекот е создаден од несовршената природа која ја создал Господ. За да биде очистена, осветена и обожена создадената природа, човекот треба самоволно, трезвеноумно и свесно да го посака тоа. Посакувајќи, луѓето го прифаќаат слободно чинот на спасението. Чинот на спасението се остварува најпрво преку борбата на човекот со сопствените сили.
Човекот има своја природа која има свој биолошки процес на организмот, кој, пак, треба да биде контролиран преку личната волја. Процесот на биолошкиот организам треба да биде трезвено насочен кон остварувањето на заедница со Бога. Човекот целосно, како битие со своите две природи (духовната и телесната), треба да учествува во таа заедница, преобразувајќи се. Организмот треба волно да биде подреден на суштинските основни потреби на човекот, кои сепак нема да го оптоварат нити пак да го контролираат волниот дел на психата кај човекот. Никако човекот не смее да им се препушти на неконтролираните пројави на организмот кои ќе ја подредат личноста на човекот на нагонските страсти, исто како кај животните.
Да појасниме – повторно, еве сега сме во периодот на петровденскиот пост, па следствено ние се воздржуваме од блажната храна. Но, нашиот организам по навиката која ја стекнал во животот, бара и понатаму да прима блажна храна. Навиката е нашиот проблем против која треба свесно да се бориме. Доколку ја подредиме нашата свест на нагонот и навиките кои ги стекнуваме, тогаш ние нема да можеме да се воздржуваме. Воздржувањето подразбира борба. Борбата е свесна и трезвена, преку волјата на нашата личност, разумски, се насочуваме кон воздржување, но не само од храна, туку и од другите нагонски процеси кои се пројавуваат во нашиот организам. Доколку имаме желба, ќе се промениме. Доколку сакаме, ќе успееме. Секако дека човекот е слаб во своите сили, човекот е несовршен и не може да се промени само со својата сила. На човекот му е потребна и помошта Божја за да се оствари промената, и како крајна цел да се оствари неговото спасение.
Човековата борба е разнолика. Секако дека најголемата борба е внатрешната и дека мораме да се промениме ние лично, борејќи се со својот организам и со својата личност. Она што е нашето сопство (нашиот идентитет), со целокупниот организам на нашето битие треба да го насочиме кон Господа, за преку аскеза и борба, преку богосозерцување, да доживееме катарза на прочистување и да се оствариме во промената. Поточно, да се оствариме во Божјата идеја и предназначеност да бидеме икони Божји.
Човекот се бори и против силите на лошите духовни битија кои го наведуваат човекот во погрешни правци и насоки. И ништо нема да можеме да направиме, доколку не сфатиме дека Господ е нашата сила и нашето спасение. Тоа пак значи, дека со Божја сила и помош, ние ќе можеме да се избавиме од злото. Но, како што напоменавме, нашата волја е пресудниот момент во нашата индивидуалност за остварувањето на спасението. Доколку сакаме помош, ќе ја бараме. Доколку извикуваме кон Господа во својата молитва, Господ ќе ни помага.
Господ го остава човекот самостојно да живее. Слободата која ја имаме во нашата самостојност е нашиот фундамент. Слободата на изборот е нашиот благослов. Сепак, доколку избереме слободно да грешиме, ние ќе се заробиме. Гревот е нашата промашена цел, која слободно ја избираме, но таа цел нема да ни донесе реална слобода. Гревот ќе породи вечно проклетство во неживот, во тага и ужас. Вечното ропство е вечна осуда. Оваа спротивност на животот се остварува слободно во промашената цел на создадената личност. Привидната слобода во остварувањето на гревот, е лажна и погубна идеја која, пак, ќе донесе вечен ужас, во пеколните маки.
Смртта на човекот е факт. Колку и да ја забораваме и одрекуваме, таа во еден момент го затекнува човекот. Иако смртта е навидум трагична, таа е благослов Божји за човекот. Овој парадокс кој е навидум несфатлив, може позитивно да се поими единствено во светотаинскиот живот на човекот, во благодатната заедница со Бога. Човекот мора да се преобрази, да го доживее процесот на спасението. Природата мора да искуси смрт, затоа што природата не е совршена. Човекот два пати се раѓа во своето постоење. Еднаш од утробата на својата мајка, а втор пат преку телесната смрт се раѓа во вечниот живот. Преку смртта се раѓаме во вечноста за да ја оствариме конечно, реално, заедницата со Бога во Есхатонот, во Новиот Ерусалим, во Новиот Живот. Радоста е духовна категорија, последователно, преку смртта се раѓаме за радост во вечноста.
Во светот на неверието, на атеизмот, човекот во своето бунило ги одрекува и животот и смртта. Одрекувањето на Божијот домострој во создавањето на светот и Неговото спасение, е привидна и лажна слобода која го темели својот фундамент во сопствените сили, во себичноста и во егоизмот. А човекот не се создава самостојно, ниту пак самостојно ќе може да ја доживее вечноста на спасението. Гордоста е погубна свест која го искривува човечкото поимање.
Господ Исус Христос се откри како пиедестал на вечниот морал. Тој е идеалот на човечкото битисување. Тој ја создаде Божјата Црква внимателно одбирајќи ги своите ученици. Познавајќи ги своите во нивните срца. Господ одбира прости, скромни луѓе, рибари за Апостоли. Господ сака да му покаже на светот дека Неговата наука е длабоко втемелена во искрениот, скромниот и простиот однос помеѓу луѓето. Односот е во љубовта. Толку многу едноставна и искрена. Не одбрал Господ учени интелектуалци за Негови Апостоли, но не затоа што Тој ја унижува науката, туку затоа што некој би помислил дека тоа што го проповедаат Апостолите е некаква религиозна философија и некаква човечка мудрост на интелектуализам. Но, тие неуки и прости рибари, ја ширеа Божјата наука и станаа инспирација за сите досегашни интелектуалци и учени луѓе. Мудроста не е во светот, мудроста не се книгите, мудроста не е во науката. Мудроста е Бог! Мудроста е во Вечната Света Троица, во Великиот Совет Божји.
Сепак, најпрвин верата Божја се прифаќа искрено во срцето. Господ е Едноставност и делувањето Негово е во едноставноста на љубовниот однос. Господ го повикува прво Симон кого, пак, како првоповикан го нарекува Петар, што значи камен. Христос ја втемелува Црквата Своја, Црквата Божја на непоколебивата вера, цврста како камен. Секој кој верува во Исуса Христа ќе го втемелува својот живот во Црквата на каменот, на цврстината, на спасението.
Петар и неговиот брат Андреј биле рибари. Господ ги повикува едноставно да појдат по Него и да станат ловци на луѓе. Светот е како море кое е постојано разбранувано, а во морето живеат безбројно мноштво риби. И во светот живеат разни луѓе. Рибарите, Апостолите со своите мрежи ги „ловат“, ги вадат луѓето од тоа море полно со искушенија и маки и ги водат во нов духовен живот, кон спасението. Тие двајцата, пак, со својата вера и послушност, веднаш тргнале по Господа. Тие го запознале Исуса уште како Јованови ученици, на крштевањето Негово во реката Јордан и, ете, сега стануваат и ученици Христови. Апостолите со својата слободна волја го прифаќаат Божијот повик да трнат по Него. Слободниот избор кај нив бил правилно насочен кон Господа.
Господ повикува потоа уште двајца други ученици, Јаков и Јован. Тие се исто така рибари. Во моментот на Христовиот повик да Го следат, тие биле со својот татко, работеле. Но и тие веднаш ја покажале својата слобода, непоколебиво и одлучно, и тргнале по Исуса. Ете каква пожртвуваност и храброст покажуваат учениците. Го оставаат својот татко и веднаш тргнуваат по Исуса.
Ништо и никој не смее да биде услов и пречка во изборот кој треба да биде насочен кон Господа. Сè ќе оставиме, за да Го возљубиме Бога. Човекот треба да го остави претходниот живот за да го оствари новиот живот во Господа. Осознавајќи се себеси, откажувајќи се од претходниот живот, се пренасочува кон Новиот Живот, кон Бога. Човекот се одрекува од својот претходен живот, со надеж за здобивање на спасението. Преку покајание, самоунижувајќи се, ќе се самоиспразниме во духот, за да се наполниме со Божјата благодат. Ќе го признаеме својот грешен живот, па преку покајание, чистејќи се од претходниот живот кој во себе го има светскиот дух на денешницата, ќе се осветиме преку благодатта Божја. Мораме да бидеме одлучни и храбри, да пристапиме смело, за да здобиеме многу повеќе, да го добиеме Рајот.
Секој човек е повикан да го здобие духот Господов, да постане свет. Погрешно е некој да мисли дека само монасите се повикани на самоодрекување, и дека само монасите требаат да се воздржуваат. Целта е за сите иста. Целта е Господ. Принципите и правилата се исти за сите. Воздржувањето е исклучителна добродетел, која им е потребна на сите. И луѓето кои живеат во своите семејства, се насочуваат кон Господа. Родителите со своите молитви, ги принесуваат своите деца во прегратката Божја. Децата, пак, со родителските молитви и со своите лични молитви се насочуваат кон Господа, за да бидат во прегратката Божја. Сите луѓе се создадени со единствената Божја предназначеност, за да станат свети икони Божји.
Денес, во оваа Недела, го празнуваме и најголемиот свет човек во историјата на човештвото, по Христовото сведоштво каде што вели: „Зашто ви велам: меѓу родените од жена нема ниеден поголем пророк од Јован Крстител“ (Лука 7, 28). Светиот ангелоподобен Јован, пророк, претеча и крстител Господов. Тој навистина се преобрази и стана ангел земен, ангел кои одеше по земјата, живееше во пустината, се подвизуваше со неземна аскеза на физички и ментален труд. Разговараше со Ангелите. Во пустината јадеше понекогаш диви билки и мед, доколку најдеше. Но, Господ го хранеше со неземната храна, со Божја манна. Тој животот Му го посвети на Господа и на подготвувањето на светот за Христовото откривање во светот. Уште додека беше во утробата на својата света мајка Елисавета, тој се исполни со благодатта на Светиот Дух, тогаш кога Марија Богородица дојде кај својата братучетка света Елисавета да ѝ ја каже големата радост која ја наменил Господ за неа, да биде Мајка Божја, Мајка Света. И при тоа прекрасно среќавање, при тоа сретение, малиот Јован во утробата на мајка си заигра од среќа што дојде кај него на гости, Мајката на неговиот Бог, Мајката на Творецот на светот. Марија дошла со Својот Син во Нејзината утроба, а воедно е Тој Син Божји. Какво е тоа несфатливо чудо! Во исто време, Господ Саваот, Господ Син Божји, Господ Творец на сите созданија, а сега син на Марија, син човечки.
Несознајни и несфатливи се делата Божја. Никој не е во состојба да ги искаже тие совршени дела.
Родителите на славниот Јован, Захарија и Елисавета, беа праведни пред Господа. Тие беа блажени, свети луѓе, кои живееја искрено и ревносно во Мојсеевиот закон. Но, ете, беа бездетни. Таа бездетност им беше големо бреме и мака. Во тоа време, кај Јудејците, кај Евреите, владеел еден принцип дека доколку некој нема пород, тој е грешен пред Господа. Овој принцип нив ги мачел. Тие живееле со срам во општеството, дека се неплодни и, уште повеќе, дека се отфрлени и казнети од Господа. Навистина колку му е и денес тешко некому, кога му се натоваруваат некакви принципи во општествата кои се наметнуваат како норма, а тоа навистина нема никаква врска и темел во вистината. Но, луѓето се безчувствителни, па често во лудоста своја, знаат единствено да ги обременуваат другите со разни тешки принципи кои не се втемелени во вистината.
По молитвите на светите сопружници, Господ им ја исполнил молитвата и ги наградил со чедо кое ќе биде најголемо и најсвето дете. Каков величествен благослов! Сите родители сакаат да имаат свето, праведно и добро дете. Но Јован е Божијот глас, Божијот објавител, Божијот патоказ! Дете свето, кое се освети уште во утробата на мајка си.
И кога влезе Свети Захарија во олтарот Божји, во светињата над светињите, му се појави Ангелот Божји Гавриил. Ангелите им се откриваат единствено на чистите по срце. И праведниот Захарија беше чист и свет. Ете Ангелот му ја објави радосната вест, дека Елисавета ќе зачне од него, и дека му е услишена молбата, дека ќе му се роди дете кое ќе се вика Јован. Ќе биде голем пред Господа, во духот и силата на Илија. Ќе биде глас Божји, кој ќе повикува од пустината кон народот Божји, кој ќе го подготвува патот Божји. Но, Свети Захарија бива казнет од Ангелот Гавриил поради неговото неверување дека во староста е можно да зачне Елисавета, па следствено, Ангелот го казнил Светиот пророк со немост. И Јудејците беа глуви и неми, не го препознаа Бога. Не ја препознаа Божјата мудрост. Тие го учеа законот површински, со својот интелект, беспрекорно познавајќи ги правилата и формите, а срцето им беше лукаво и злобно. Срцето не им беше блиску до Бога. Милоста ја беа изгубиле. Оваа казна, уште повеќе беше и чудо кое одеднаш се случило, за сите да сфатат дека светиот Захарија навистина имал видение, имал неземна посета. Сите луѓе кои биле присутни на тоа богослужение биле сведоци на тоа што се случило.
Потоа, откако Захарија се вратил дома, Елисавета навистина зачнала, и пет месеци се криела поради срамотата дека зачнала во старост. Но, чудата се случуваат тогаш кога најмалку се надеваме. И чудата потполно се невозможни и неостварливи за светот во којшто, според искуството на животот, нештата не може да бидат остварени. А за Творецот сè е возможно. Творецот не потпаѓа во ограниченоста на создаденоста, ниту во ограниченоста на времето и на просторот.
И денес луѓето се срамат и тагуваат во својата душа поради разните наметнати лажни принципи насекаде во светот. Човекот повторно се губи во минливиот свет во кој владеат непишаните закони на квази-културите. Културата е специфичен феномен на човековата онтолошка перцепција. Она што го чувствуваме во себе, како свој идентитет, тоа го изразуваме. Сето наше поимање на нештата околу себе, ние го изразуваме во својата култура. Доколку нашата перцепција биде лоша, и нашата култура ќе биде лоша. Доколку во себе го имаме Господа, нашата перцепција ќе биде преку призмата на соборноста, на Црквата Божја. Доколку Го имаме Бога во себе, нашата култура ќе биде исклучително прекрасна и нашата култура ќе биде во ширењето на љубовта Божја. Доколку имаме љубов во себе, тогаш нема никогаш да наметнуваме додатни форми на остварување. Треба да копнееме по Господа. Треба да живееме само за Господа.
