Протојереј Златко Ангелески
„Овој твој брат беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде“
Колку прекрасна и колку восхитувачка е приказната која секоја година се чита во Православните храмови во подготвителниот период пред почетокот на Великиот пост, приказната за блудниот син, која ние толку добро ја знаеме, толку добро ја паметиме, и која секоја година ни се враќа со нови сили, разбудувајќи ги во нас чувствата, како за својата сопствена грешност, така и за можноста за ново покајание.
Приказната за блудниот син е химна на покајанието, која ни зборува за тоа како милостивиот Господ го чека човекот, го чека неговото покајание, чека човекот да дојде при себе. Тоа е приказна за секого од нас и за секој човек кој живее на земјава. Небесниот Отец на сите нам ни подарил огромен имот. Човекот е создаден од Бога премногу богат: има прекрасен разум, поседува говор, високи чувства. Човекот добил од Бога такви колосални способности и такви можности, та дури може и целата земја да ја преврти. А според дадената од Бога слободна волја, човекот на земјава е син, а не роб, затоа, кога ќе посака, тој може и да си замине од Бога, а ако посака, може да остане со Бога.
Во приказната се вели дека младиот син си заминал од кај својот татко. Заминал, земајќи го својот дел од имотот и отишол во друга земја да биде свињар, откако претходно блудно го потрошил делот од својот имот. Кога човекот се оддалечува од Бога, тој стапува во служба на ѓаволот. Тоа можеби, се случува несекајќи, но, сепак, се случува честопати. А кога ќе замине од својот Творец, од Бога, човекот се населува во нова земја, која е далеку од земјата на Небесниот Отец, а тоа е земјата на страстите, царството на ѓаволот и татковината на гревот. И тука човекот започнува да им служи на свињите, односно, на сопствените страсти. Зашто зборот свиња во оваа приказна се однесува, пред сè, на нас самите, а потоа има и симболично значење. Свињата овде е симбол на човечката извалканост. Тоа е животно кое ја љуби калта и секоја нечистотија, подобно на грешниот човек, животно кое не може да го види небото, зашто неговите очи секогаш се свртени кон земјата, кон сопствената копанка. Свињаријата е својство на душата кога на човекот никакво добро дело не му е дојдено да значење, освен самиот себе, своето тело и сопствените похоти и страсти.
Сепак, во приказната се случува чудо: до срцето на блудниот син допрела благодатта Божја и тој се опаметил, дошол при себе, при свест, се нашол каде е и во каква состојба, па си рекол: кај мојот татко дури и наемниците имаат што да јадат и немаат потреба од ништо, а јас толку страшно се мачам! Зарем тоа не е срамно за мене? И решил: ќе отидам и ќе му речам на татко ми: Татко, јас згрешив пред Небото и пред тебе и не сум достоен да се наречам твој син. Прими ме барем како твој наемник. Така решил, така и направил. Неговиот татко кога го видел не само што повторно го примил, туку и го вратил неговото синовско достоинство. Заклал угоено теле, направил гозба за синот, кој беше мртов и оживе, кој беше изгубен и се најде.
Ова е приказна за сите нас. Живеејќи според своите страсти, ние секојдневно заминуваме од Бога во туѓи страни, постојано бегаме од Бога, но секојапат, кога ќе Му принесеме покајание, Он е подготвен да ни прости, подготвен е повторно да нè прими, го враќа нашето синовско достоинство, зашто ние од почетокот сме создадени да бидеме синови Божји, а тоа синовство ни е дадено преку светото крштение, па по таа Божја благодат удостоени сме постојано и постојано да учествуваме на гозбата која Бог ја приредува за нас, кога ќе се вратиме преку покајанието, а таа гозба е светата Причест.
Сезнајниот Господ ги знае сите наши гревови. Он ни дава целосна слобода, зашто Нему не му се потребни неразумни робови. На Господа потребно е да Му принесеме љубов, а љубовта може да биде единствено слободна. Според тоа, секој од нас слободен е да избира дали ќе греши или не. Но, грешејќи човекот еден ден ќе сфати дека во својот грев не може да почувствува наситување, а ќе забележи дека сè повеќе и повеќе страда, па тогаш, кога ќе дојде до работ на бездната, кога ќе дојде при себе, ќе рече: „Господи, прости!“. И Господ, Кој е семилостив, ќе ни притекне во средба, но потребно е ние први да повикаме кон Него и Господ веќе е тука. Но, токму тој прв чекор треба да го направиме ние. А зошто е тоа така? Зошто Господ не нè фаќа за рака, па да нè извлече од калта на гревот? Сè додека човекот не дојде на себе, додека не се опамети, додека не ја почувствува одвратноста на гревот, од него бескорисно е да се очекува љубов. Господ го чека нашето смирение и покајание, зашто покајанието е акт на слободната волја на човекот, тоа е сопствен суд над сопствената совест. Ако Господ насилно нè извлече од калта на гревот, ние ќе се почувствуваме навредени и ќе посакаме повторно да влеземее во таа кал. Но, кога ќе сфатиме дека таа кал е отров за нашата душа, тогаш самите ќе го повикаме Господа на помош со зборовите: Господи, згрешив против Небото и пред Тебе!
Од безбројното мноштво на страсти Господ за пример во оваа приказна го избрал токму блудот, нарекувајќи го грешниот син – блуден. Блудот, според светите отци, е најистакната страст. Ако човекот е суетен, горделив, осудувач, лажач, тоа можеби и нема така лесно да го забележи, но блудноста не може да ја сокрие никој од самиот себе. Блудот го заразува целото човечко психофизичко битие. Во житијата на светителите е запишан еден ваков настан: „На еден човек, кој живеел блудно, еднаш му се јавил ѓаволот, кој застанал до него и со своите копита го затнал носот. Човекот го прашал: Што е со тебе? А ѓаволот одговорил: Ти си толку блуден и од тебе излегува толку страшна смрдеа, та дури ни јас не можам да издржам да стојам до тебе!“. Ете толку страшен грев е блудот, толку е одвратен, така што може да го понижи и човечкото достоинство и царското свештенство и да ги доведе до последниот скотски, животински и свински степен.
Приказната за блудниот син е прекрасна поука дека ние постојано треба да се враќаме при Бога, Кој секогаш нè чека и сака да нè исцели. Но, за да се случи тоа ние треба да поседуваме одвратност спрема свинскиот, гревовен живот и омраза кон гревот, кој нè лишува од можноста да влеземе во Царството Небесно. Во нас е закржлавена одлучноста да се бориме против гревот, зашто ние речиси се соединивме со него. Тој процес на борба против гревот се развива постепено, но секој е должен да се подвизува, онолку, колку што може, да се бори против страстите и да чини добродетели. Најглавно од сè е тој процес да не прекинува и никогаш да не застанува.
Дали ние ќе ги вкусиме вечните радости во Царството Небесно заедно со Господа или не, зависи само од нас, од нашето покајание, од нашето обраќање кон Бога. Тоа обраќање, исто така, потребно е да трае постојано, покајанието треба да стане основа и столб на нашиот живот, зашто ние постојано грешиме. И секогаш да се сеќаваме на евангелските зборови дека на небесата се случува радост за еден грешник кој се кае, отколку за деведесет и девет праведници, кои немаат потреба од покајание. Кога ние се каеме, кога го осознаваме својот грев, ние, всушност, влегуваме во борба со тој грев и треба да излеземе како победници, а не како поразени. А деновите кои ни претстојат, деновите на Великиот, Четириесетдневен пост, се можност за поинтезивна борба со секој грев, со секоја страст. Затоа, да го искористиме овој период за сите ние да дојдеме при себе, да се најдеме каде сме, па откако ќе го здогледаме гревовниот амбис пред себе, гласно и бесрамно да повикаме: „Господи, згрешивме против Небото и пред Тебе, прими нè како покајници и врати го нашето синовско достоинство“.
