Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Секој ден е Господов ден. Секој празник е Божји ден, ден кога се сеќаваме на Бога и на Неговите совршени дела. А, луѓето знаат да ги празнуваат празниците потполно погрешно. Кога сме оддалечени од Божјата наука, кога ја немаме верата во Бога, тогаш ги празнуваме нештата на нехристијански начин. Целото поимање на празнувањето се изопачува и станува накарадно. Ние честопати се оправдуваме дека имаме, божем, некаква слобода во тоа што номинално припаѓаме во Црквата, па така сакаме да имаме слобода во изразувањето. Но, не е така. Кога немаме мерка, тогаш ќе западнеме во изопаченост. Мерката е важна. Постојано треба да се трудиме во молитвата и во воздржувањето. Често луѓето не го разбираат постот. Сметаат дека постот е определен период на воздржување од блажната храна и тоа е единствената мерка. Не разбираме дека постот е духовно-телесен и трае постојано преку целиот живот. Духовниот пост трае постојано и тој подразбира воздржување од лоши постапки, воздржување од гревот.
Во воздржувањето борбата започнува уште со појавата на помислите. Господ Исус Христос вели дека требаме да се воздржуваме и во помислите. Ако некој помисли на нешто што е туѓо, ако започне уште во помислите да го посакува туѓото, тогаш тој ќе биде виновен како да згрешил со дело. Православниот пост е постојан и тогаш кога се употребува блажната храна. Никогаш на православниот христијанин не му е дозволено да живее во не-пост. Ако постот подразбира воздржување, тогаш преку целиот живот нашата борба ќе биде насочена кон воздржувањето. Преку воздржувањето, заедно со покајанието, молитвата и верата, ние ќе се трудиме одејќи по патот на животот. Одејќи по патот кон целта, целта е Небесниот Ерусалим. Искачувајќи се кон небесата преку воздржувањето, стекнувајќи ги добродетелите ние го менуваме својот живот. Искачувајќи се кон Бога, минувајќи ги скалите, ги оставаме страстите и гревовите на ниско ниво, за да здобиеме бестрасност и чистота на повисоко духовно ниво.
Празнувањето на празниците треба да биде во мерката на духовната преобразба која се остварува во нашите души, преку благодатта на Светиот Дух кој нè осветува. Никако не смееме да ги поимаме празниците во некаква светска мерка на пирување и во некакви невоздржани лудории. Често луѓето на погрешен начин ги поимаат празнувањата на празниците, мислејќи дека им е дозволено прекумерно невоздржување. Секако борбата е во нас, поточно нашата волја ја одигрува најважната улога во борбата. Доколку сакаме, ќе се бориме да се воздржуваме.
Сè што правиме во животот треба да биде проследено со молитвата кон Бога, па така и воздржувањето треба да е потпрено со верата. Бог, кога ќе види дека се трудиме, ќе ни помогне, па така со Божја помош, ќе се трудиме да бидеме воздржани во секој поглед во нашиот живот. Господ не доаѓа на празниците за да биде дел од невоздржанието, туку доаѓа на празникот за да нè освети. А како ќе се осветиме ако не бидеме дел од светотаинскиот живот на Црквата? Во духот на верата, во Црквата Божја, во Телото Христово, на Светата Литургија ние ја остваруваме нашата врска со Господа, го остваруваме нашиот личносен сојуз со Него. Причестувајќи се со Господа, на тој начин ние ги празнуваме празниците.
Православните празници, пак, на кои се сеќаваме, често се дел од една потресна историска трагедија. Но, таа трагедија за нас е спасителна. Нашата вера е втемелена во трагедијата на смртта. Меѓутоа, таа смрт не е за пропаст. Таа смрт не е за тага. Христовата смрт е за наша радост, затоа што Неговата смрт е за нас Спасение. Тој со Неговата смрт нè искупи и преобрази. Со смртта смртта ја победи. За кого војуваше, та победи? Војуваше за нас, за луѓето. А за кои луѓе? За сите луѓе кои постојат, кои ги создава Тој. Вечниот ја создава тварта во вечноста, а во смртниот живот ја победува смртта, и преку смртта ја преобразува создадената твар и ја принесува во вечноста, во Својата Слава. И смртта на Мајката Божја не е за тага, туку за радост. Исто така и смртта на Светителите Божји, не е за крај на непостоењето, туку за радост во вечноста.
Па така, за овој свет во кој владее грешноста, нашата вера е парадоксална и трагична. Поради нашата вера се страда! Нашата вера е втемелена во радосната тага. Тага поради жртвата и смртта, а воедно радост поради спасението и вечниот живот. Нашата вера го исчекува новиот живот. Животот на радоста и совршеноста. Совршеноста која ќе дојде, како нов ден, како осми ден. Денот на есхатонот, есхалотошкиот момент на вечноста и совршената радост. Единствено преку страдањето се пројавува смислата. Во страдањето е темелот на верата. Исус Христос нашиот Бог страдаше, Го убија, Него, Совршениот, Го убија. А кој е поголем од Него, та како негов ученик да биде славен во светот? Господ ни вели во Светото Евангелие: „Ниеден слуга не е поголем од својот господар. Ако Мене Ме гонеа, и вас ќе ве гонат; ако Моите зборови ги запазија, и вашите ќе ги запазат“ (Јован 15, 20).
Денес е недела и секоја недела е посветена на Воскресението Божјо, но денеска се сеќаваме и на раслабениот човек кој беше неподвижен и по милоста Божја стана здрав. Секој од нас е раслабен човек. Сите ние сме раслабени грешни луѓе. Во гревот човекот е очајно битие. Човекот станува неподвижен и очаен во гревот. Гревот го уништува битието како во духовен контекст, така и телесно. Раслабени сме во животот, затоа што живеејќи грешно, оддалечени сме од Бога кој е за нас изворот на животот. Кога сме оддалечени од Него, тогаш пропаѓаме автоматски поради тоа што не можеме повеќе да опстанеме без нашиот Создател. Од Бога сме создадени, и со Бога живееме, а без Бога немаме вечна иднина, туку вечна смрт.
Во текстот на Евангелието се вели дека сите болни и неподвижни луѓе биле во бањата Витезда очекувајќи ја милоста и исцелението Божјо. Бањата го претставува покајанието. И ние постојано преку покајанието, ја миеме и чистиме нашата душа од тешките гревови кои ни ја парализираат душата, но и телото. Во бањата се миеме за да бидеме чисти и мирисни. Претходно во гревот живеејќи смрдиме од гнасотијата на лошите дела, а преку покајанието се миеме и ја переме таа ужасна гнасотија. Во покајанието е потребно да имаме дела достојни за милоста Божја. Не е доволно само да помислуваме и да сакаме, туку навистина да се трудиме да бидеме и со делата милостиви кон светот околу нас.
Секако, и преку молитвениот плач кој ќе го имаме доколку се каеме. Кога сме го изневериле оној кого го љубиме, оној кој нè возљубил безрезервно, тогаш ние плачеме поради свесноста дека сме го повредиле. Кога немаме сочувство, тогаш немаме ни солзи, а кога имаме емпатија, тогаш солзите се нашето единствено средство и доказ за нашето покајание, миејќи ја валканата душа од гревовите. А во бањата на покајанието Го исчекуваме Господа во нашата душа. Во предворјето на тагата, во бањата, покајно исчекувајќи ја милоста на Творецот. Милоста на Оној Кого сме Го повредиле, затоа што сме Го разочарале со нашиот лош живот.
Во таа бања, при овчата порта, се миеле утробите на овците кој ги колеле за жртвопринесување. Но, во таа бања се остварувало и крштевањето на народот Божји. Одвреме навреме, доаѓал Ангел Божји кој ја раздвижувал водата и кој прв ќе влезел во таа вода, бил очистен и исцелен од било каква болест да боледувал. О, какво благодатно чудо. Значи истата таа вода не била самата по себе чудотворна и лековита, туку Божјата благодат ја осветувала и тогаш таа станувала чудотворна. И водата на светото крштевање во Црквата е чудотворна и лековита. Ги мие гревовите и ја преобразува и лекува материјата.
Тука, во бањата, еден човек лежи на болничката своја постела, повеќе од триесет и осум години. Исчекувајќи ја милоста Божја, исчекувајќи го својот лек. Колкаво трпение имал тој човек во својот живот кој бил исполнет со мака, мака од своите гревови. Гревовите навистина го упропастуваат телото, го изобличуваат и упропастуваат до таа мера на неподвижност.
И ете, доаѓа Исус кај тој човек после децении на страдање, и го прашува дали сака да оздрави. Ова прашање е потребно за сите нас. Во ова прашање е суштината – дали сакаме да се покаеме. Секако дека нашата слободна волја игра улога во нашето спасение. И тој, болниот, потврдно одговара дека сака да биде духовно и телесно здрав. И ние постојано треба да живееме во покајание, во молитва, исчекувајќи Го Господа да дојде и да нè праша дали сакаме да бидеме очистени и осветени? Господ го прашува болниот човек за да се открие неговото трпение. И одговорот на човекот и понатаму е во смирено трпение. Вели: „Господи! Немам човек што ќе ме спушти во бањата кога ќе се раздвижи водата; додека јас да дојдам, друг слегува пред мене“ (Јован, 5, 7). Ете, тој не хули, тој не се кара, тој не е лут, тој не колне туку смирено кажува дека и понатака чека и сака. Ние кога страдаме стануваме уште полоши, злобни и деструктивни. Сите ги мразиме, сите ни се криви, но најлошо, крив ни е Самиот Творец, Самиот Господ за нашите недела. Па хулиме на Бога и го проколнуваме нашиот живот, кој е дар Божји. Проколнувајќи го својот живот, лукаво, знаејќи дека животот ни е Божји подарок, потајно го мразиме Бога.
Ете, тој страдалник и маченик, болен човек, лежи и чека некој друг човек да дојде и да му помогне да влезе прв во водата. Но, нема луѓе. А како нема луѓе, кога наоколу во бањата имало многу други луѓе, имало и свештеници и учители? Но, навистина, немало човек. Секој гледал да помогне на некој друг од корист. Или, пак, луѓето се интересираат само за оние кои лично ги познаваат, па помош им даваат само на одредени луѓе, и ако добро анализираме – тоа е пак заради корист. Честопати, луѓето се застапуваат едни за други само поради лична корист и наградите кои се даваат се поради личен интерес. Навистина, човек не е човек, доколку нема искрена, безусловна љубов кон секого, без интерес. Бог љуби без корист! И човек кој се застапува за некој непознат странец, тој ја исполнува вистинската љубов. Во овој пример, Христос доаѓа за да му помогне лично на овој страдалец. Колку е голема љубовта Божја кон трпеливите страдалници. Навистина, и денес, сè повеќе нема вистински луѓе. Постојат најчесто бесчувствителни луѓе, луѓе кои формално ја проповедаат верата и формално од интерес ја застапуваат теологијата. Доколку немаме корист од другиот, тогаш и не сакаме да му помогнеме без интерес. Ужасна агонија на реалноста во светот. Луѓето станаа бесчувствителни едни кон други. Сè околу нас е само формализам и апатија. Нема љубов. Каде исчезна љубовта? Совеста навистина ќе нè осуди пред Господа, поради формалната декларативна номиналност.
Тој, раслабениот и намачен од својата болест, Му вели на Исуса дека нема човек за да му помогне. И, еве, за него дошол самиот Бог. Тој Го има Бога за своја поткрепа и помош. Бог лично го исцелил.
Исус го исцелува во саботен ден кога Евреите воопшто не работеле и внимавале да не се огрешат во тој ден. И, ете, Господ доаѓа и намерно лечи во саботните денови, за да ги разобличи Евреите и преку нив – сите нас. Та колку пати и ние измислуваме разни неработни денови и се однесуваме формално кон Господа. Црквата ги определува празниците, но за нас тие определби не важат и ние самите си одземаме и додаваме. Верата ја исполнуваме преку формализмот, без сочувството кон светот. Како можеме да Му служиме на Бога, а да не ги сакаме луѓето? Или пак, како можеме да ги сакаме луѓето, а да не Го признаваме Бога? Многу луѓе живеат во црквата номинално, исполнувајќи го минимумот за декларација на припадноста, но без сочувство кон другиот, без емпатија кон светот. Бога Го сакаат само за себе, приватно и лично. Агонија на гордоста.
Евреите се бунат дека болниот кој пател триесет и осум години, бива исцелен во неработниот ден. Замислете која бесчувствителност! Тоа е лудоста на лицемерието. Тие Му забележуваат на Господа, затоа што Господ покажува милост. Па како може некојси ден во седмицата да биде норма и догма поголема од самиот Бог на кого Му принадлежи името Љубов? Доколку немаме љубов – немаме ништо. Доколку љубовта не ги поместува границите на формата и празните правила, тогаш тоа не е љубов. Љубовта е жртвата. Љубовта страда. Љубовта е милост. Љубовта е бесконечна и не може да биде ограничена со некакви земни флоскули и рамки. Лицемерието е земна категорија, а љубовта е вечен и совршен атрибут Божји.
Овој човек е излечен од личната Божја интервенција. Исус му вели, дека сега е здрав и да пази да не греши повеќе, за да не го снајде нешто полошо. Таа негова болест била од гревот. Секако дека гревот е уништувач на природата, на материјата. Поради гревот природата се распаѓа. Гревот е тој кој ја прекратува нашата животна врска со Господа. Треба да ги користиме нашиот разум и нашата слободна волја да се каеме, молиме и плачеме. Да плачеме и со солзите свои да ги измиеме гревовите во нашата душа, исто како со водата во бањата Витезда.
О, Господи мој, исчекувам. Биди мој лекар. Дојди и посети ме во мојата душа, осквернета со најразлични гревови. Немој да се згадиш од мене грешниот кој се кае за своите неброени гревови. Биди милостив како што си бил бесконечен број пати кон твоите созданија. Дојди и снисходи, за да ми подариш излекување. Господи, подари ми утеха. Утеши ми ја мојата тажна душа. Биди ми радост и живот. Укрепи ме за да ти служам во радоста и милоста. Подари ми сила за да живеам за Тебе исчекувајќи го денот на нашето сретение. Амин.
