Пишува: Игумен Фотиј, манастир Св. Јоаким Осоговски
Луѓето живеејќи во својот грев, удобно сместувајќи се во овој земен живот, се однесуваат опиено. Маѓепсани од гревот кој владее со нив, тие не ја препознаваат суштината на својот живот. Та како воопшто можат да ја видат вистината, кога нивните очи се слепи? Луѓето имаат телесни очи, но со тие очи не можат да ги поимат и видат основните фундаментални вистини. Господ Исус Христос кога ни вели дека требаме да имаме чисто око, тој ни говори дека требаме да имаме чист ум. Умот, разумот треба да ни е чист и насочен кон вистината. Но, гревот владее во светот, владее со луѓето и тие се немоќни да ја видат својата грешност. Доколку на човекот му биде откриено колку е навистина тој грешен, колку се навистина неговите поимања и однесувања извитоперени, човекот може и да умре од тагата и шокот кои ќе го доживее. А зошто би доживеал шок? Па затоа што доколку му се очисти вистинската перцепција, доколку му се отвори умот да ја согледа вистината, тогаш човекот од неизмерната тага дека Го повредил Господа, може и да умре. Кога човекот би можел да ја поими навистина совршената Божја праведност, тој ќе сфати колку е неблагодарен кон Господа. Колку е ништовен пред Господа. Колку е несовршен пред Господа. Колку е грешен пред Господа.
Луѓето го живеат својот живот без одговорноста пред Господа за своите дела, постапки и идеи. Сметаат дека имаат слобода на животот, втемелена во најразлични земски законски правила. Но, за да бидат, пак, слободни и во тие земски правила и принципи, тие се борат да здобијат високи позиции во општеството за да можат да бидат повисоко во хиерархијата, како би го користеле тоа не за да им помагаат на луѓето, туку за да можат да живеат хедонистички, грешно и без одговорност кон другите. Совеста во човекот, како вродена особина на иманентниот Божји закон, го разобличува човекот кога се однесува нечовечки. А човекот, за да ја задуши таа совест, се труди да греши многу повеќе, и со натрупување на валканиците и калта на гревот, совеста исчезнува под ѓубрето во душата. Кога ја немаме совеста, го немаме иманентниот хармоничен закон и тогаш луѓето слободно вршат безаконија. Така и Евреите некогаш Го отфрлија Господа и Го убија. Го убија затоа што Господ ги подучуваше во Новиот Закон, во Новиот Завет, кој го втемели единствено врз љубовта како основа за сè.
Во љубовта Светата Троица вечно меѓусeбно постои, поради љубовта сè е создадено, поради љубовта треба да постои создадената твар во меѓусебниот соживот. Но, кога ја нема совеста, кога умот не е чист, тогаш љубовта исчезнува. Во замена за љубовта постојат разни земски закони кои без личносниот човечки однос ги исполнуваат правилата на темелот на некакви земски, несовршени принципи. Уште, пак, полошо е што луѓето ја замениле вистинската љубов со телесното уживање. Па така, после искористувањето на тоа задоволство, луѓето ги отфрламе како потрошена роба. Луѓето се однесуваат кон другите како кон субјекти и некакви индивидуи, како кон предмети. Ваквото однесување на потрошувачките општества е лицемерно, но денес, и отсекогаш, тоа било реалност. Сè повеќе говориме за вистинска љубов, и сè помалку ја пронаоѓаме.
Луѓето, пак, во својата маѓепсаност од гревот во кој живеат, наоѓаат и различни причини поради кои сметаат дека немаат потреба да живеат морално. Често, разни луѓе со своите грешки се пример за другите луѓе кои се оправдуваат дека, ете, нема потреба од вистински морал кога другите, некои конкретни претставници, прават грешки. Но, личниот живот е наш. Ние сме тие кој одговараме пред законот за нашите постапки. Никој друг нема да одговара за другиот, ниту, пак, ќе одговара колективно за целиот свет. Секој треба да се однесува одговорно во животот, одговорно пред лицето на Бога Кој е совршен и праведен судија. Но, луѓето веруваат во Бога од страв дека Господ е праведен и совршен судија и така тие немаат искрен и квалитетен однос со Бога.
Односот во сојузот на човекот и Бог е во љубовта. Кога ќе Го засакаме Бога, тогаш ние веќе нема да ги исполнуваме правилата како некаква норма за мерка и количина, туку возљубувајќи Го Господа, ние ќе живееме за Господа и Господ ќе нè научи како да живееме. Законот на моралот е привремен, додека не почнеме да живееме во Господа и тогаш веќе, љубовта како безгранична норма ќе ја преземе улогата на законот.
Го споменуваме моралот како мерка на однесувањето. Но денеска во светот со најразлични религии и култури, моралот е вариабилен закон. Луѓето под морал ги прифаќаат земските, општествените принципи, кои се променливи насекаде во светот, освен некои општи и основни. Сепак, кога зборуваме теолошки, вечниот морал е Богочовекот Исус Христос. Тој ни остави совршени принципи на живеење. На што се темелат тие принципи кои ги спомнуваме, еве, во множина? Она што е Божји Морал е љубовта. Во љубовта треба да го изградуваме соживотот во светот. Еден принцип и една норма, еден закон и едно правило, тоа е љубовта.
Во денешното Евангелие читаме за слепородениот човек. Откако „мудрите, чистите и безгрешни Евреи“, сакаа да Го каменуваат Исуса и да Го убијат, Тој се сокрива од нив и си оди од нив. Тие кои навидум Му служеле на вистинскиот Бог Јахве, тие не Го препознаа својот Бог и сакаа да Го убијат. Замислете го човечкото слепило. Човекот и при своите очи и својот разум, се однесува извитоперено, само поради грешноста и расипаноста во која живее непокајано.
„Минувајќи, виде еден човек, слеп од раѓање. Учениците Негови Го прашаа и рекоа: Рави, кој згрешил – тој или родителите негови, та се родил слеп?“ (Јован 9,1-2). Учениците го прашале Исуса во својата недоумица. Претходно Христос го исцелил раслабениот и му рекол, да пази и да не греши повеќе, па затоа сега учениците се прашуваат како е можно овој да згрешил, кога не бил роден? Или, пак, дали оваа болест е од гревовите на неговите родители? А, Исус вели: „Ниту тој, ниту родителите негови згрешиле, туку да се јават делата Божја врз него“ (Јован 9, 3). Делата Божја се пројавуваат секогаш преку луѓето кои се слаби и тажни. А, слабоста ја подразбираме единствено во телесноста, во болеста. Кога човекот страда и кога телото е во опасност, тогаш се пројавува силата Божја. Кога се луѓето тажни поради немоќта која ја имаат, поради свеста дека единствено Бог е нашиот пат и нашата смисла, и единствено преку сокрушението, исповедајќи се, молитвено плачејќи, се приближуваме кон Господа. Единствено кога страда човекот, тој потполно ја насочува својата волја и молитва кон Господа како единствена инстанца која може да му помогне. А Бог му помага на човека, тогаш кога човекот Му го посветува својот живот Нему и Му се доверува. Затоа во искушенијата, во страдањето и во маката, Господ се пројавува. Кога за грешниот свет е изгубено сè, секаква надеж и секакво спасение, тогаш, преку довербата и љубовта во Бога, се пројавува силата Божја. Па така, и ова слепило на човекот кој чекал стрпливо, било за да се пројави славата Божја. За да прогледа човекот со своите телесни очи, но и со своите духовни очи, да ја спознае силата Божја, да го спознае Господа.
Господ им вели на Апостолите дека Тој ги врши делата на Оној Кој Го пратил дури е ден. Оној Кого Го спомнува, мисли на Отецот Небесен, работи додека е ден, а кога ќе настапи ноќта, Христос вели дека нема веќе никој да работи. Денот го претставува нашиот живот. Додека е ден, додека живееме, да се отрезниме и преку облагодатениот живот, осветувајќи се со Духот Божји, да се исполнуваме со добродетели, за кога ќе настапи ноќта, кога ќе настапи крајот на животот, да имаме со што да влеземе во местото на радоста, во Рајот. Откако ќе помине денот се завршува секаква работа, и нема повеќе никакво побожно делање со кое можеме да се осветиме. Во ноќта, во смртта, нема повеќе да работиме. Тоа што сме го сработиле и создале, тоа ќе го имаме како наша одлика, како наш принос.
Господ е светлоста во светот. Во животот, во светот владее темнината, владее гревот, но Господ е нашата нетварна светлина, нашата надеж која нè осветлува и осветува. Тој, Светлината, ни ги отвора нашите духовни очи да прогледаме. Тој, Светлината, го создал сонцето и го направил да биде тварна светлина на луѓето. Со присуството на Божјата светлина овој свет и понатаму постои. Има познати светители во светот кој ни светат и ни ја покажуваат славата Божја. Но, има и тајни светители кои постојат во своето мистично и сокриено присуствуваат во светот. Се додека има светители во светот, и светот ќе постои во времето и во својот простор како полигон за докажувањето на човечкото морално однесување, кое, пак, треба да биде лична карта за добивање на вечноста по заслугата.
Исус Христос плукнал на земјата и направил кал. Со таа кал му ги намачкал очите на слепородениот и го пратил да оди да се измие во Силоамската бања. Господ можел и само со помисла да го излечи овој човек, но овој пат ја користел и материјата за да ја покаже Својата сила. Сепак и материјата е добра и корисна, но, секако, со благодатната Божја помош. Слепиот бил послушен, безпоговорно, и отишол во бањата за да се измие. Таму прогледал. Сепак и послушноста игра улога во исцелението. Послушноста е важен фактор со кој учествува нашата волја. Кога сакаме да бидеме послушни, тогаш имаме успех. Многу повеќе ќе имаме поткрепа од нашиот Господ кога сме послушни кон Него.
Слепиот прогледа! Како е тоа можно? Како она што е невозможно во светот, да стане возможно? Она што е нелогично во светот, да стане логично? Формулата на ова чудо, гласи: „логично нелогично“. Логично било дека слепиот е слеп од раѓање и нема како да прогледа. Но, сега, логично е дека човекот гледа, и тоа нормално. Каде е тука суштината? Суштината е во сврзникот „не“. Во таа негација постои Бог.
Во православната теологија постојат два начина на перцепирање, поимање на Божјото Битие. Апофатички и катафатички начин. Катафатичкиот начин е позитивната теологија, која како модел на поимање го користи интелектуалниот аналитички пристап, да утврди што е навистина Бог. Преку објаснувањето на опитните поими во искуството на човекот, Го објаснуваме Бога. Бог е убавина, Бог е светлост итн. Додека, пак, апофатичкиот модел на поимање ја подразбира негативната теологија, одрекувањето и негирањето. Негацијата „не“ тука ја игра улогата во несознајното Божјо Битие. Бог е неоткриен, Бог е несфатлив, Бог е нестворен итн. Од тука сега сфаќаме, дека Бог, во Неговите чуда, Го пронаоѓаме во таа негација „не“ која не може да ја објасни логиката на чудото. Доколку може да се објасни чудото, тогаш тоа и не е чудо. Чудото ја подразбира експлицитноста на необјаснетото.
Сите соседи, пријатели, фарисеите, учителите, се чуделе како прогледал тој човек. Сите се чуделе и се прашувале, дали е тоа оној истиот кој бил роден слеп? Сите кои го познавале го сведочеле тоа експлицитно чудо кое се случило. Па го испрашувале, како тоа се случило. Тој им објаснувал дека и самиот не знае на кој начин, но дека, некој Човек го сторил тоа. Фарисеите пак ги повикале и родителите негови, за да бидат сигурни дека тој навистина е нивниот син кој е роден слеп. И никој не можел да го објасни тоа невидено и нечуено чудо. Фарисеите го испрашувале долго и го укорувале. Тој Го славел Господа, но тие биле обземени од бесот на лутината затоа што се случило ова Божјо чудо, а да тие воопшто не се вклучени како учители во тоа, а притоа се тие учителите на Мојсеевиот закон. Па Го хулеле Христа.
Слепиот прогледувајќи телесно, прогледал и духовно, па Го славел Исуса како Божји пророк, затоа што очигледно дека само Бог може да го направи тоа, што му го направил Христос нему. А учителите и фарисеите, го избркале од Синагогата слепиот, затоа што тој Го славел Бога. Тие, пак, во својот формализам, служејќи им на правилата на религијата, немале никаков однос кон Господа и немале никакво сочувство и емпатија кон луѓето. Та затоа, тие лукавите и злобни учители, не можеле да Го препознаат Бога како милостив и полн со љубов.
Христос го направил чудото во сабота. Тие строго ја празнувале саботата, воопшто не работејќи ништо, формално исполнувајќи го законот, но нивните срца биле далеку од Бога. Бог во псалмите на пророкот Давид им сугерира на сите луѓе, дека милост сака, дека чисто срце сака. Кој ќе здобие милостиво срце полно со љубов, тој ќе биде признат од Бога како вистинско чедо Божјо. Жалосно е, ужасно е кога е некој учител и толкувач на Божјиот закон, а при тоа да не Го познава Господа во фундаменталното Негово својство преку кое се објавува и пројавува во светот, а тоа е Љубовта. Љубовта која ги крши формите на законот. Одредбата за саботата, не е поголема од човекот. Човекот е создадена личност и сè му е подредено, по Божјата идеја на создавањето и уредувањето во Божјиот домострој на спасението.
И денес светот лежи во истата агонија на формалистичкото креирање на односите помеѓу луѓето. Сè е утврдено во светот преку норми и принципи на системски вредности кои ги исполнуваме преку наредби и обврски. Човекот денес не сака да биде милостив и човекољубив кон другите, туку ја изразува наредбата како обврска која му е наметната. Мнозинството е насочено кон себе, кон индивидуалниот живот. Никој нема потреба од другиот, никој нема време за другиот, мнозинството не сака да го дели својот простор со другите. Заблудата кај човекот денеска е ужасна. Луѓето полуделе во својата апатија.
Ние, пак, верните чеда Божја, да се возљубиме помеѓу себе, да се сакаме помеѓу себе. Да ја покажеме Божјата наука и силата на таа безвременска наука, а таа сила се нарекува љубов. Во љубовта да се поврземе помеѓу себе. Сите сме навистина различни, но единствени во љубовта, во Телото Божјо, во Црквата. Како што свештеникот повикува на Светата Литургија, им се обраќа на сите верниците со пораката: „Да се сакаме еден со друг, та со едномислие да исповедаме“. Во овој конкретен дел на Светата Литургија сите треба да ја изразиме искрената љубов помеѓу себе, која ни е залог за Рајот.
Благодатта на нашиот Господ Исус Христос, и љубовта на Бога и Отецот и заедницата на Светиот Дух, да бидат со сите вас. Амин.
